[Turkmath:8521] bir yildiz kaydi: william (bill) thurston

[yilmaz akyildiz]

60 larin ilk yarisinda büyük iskender (alexander grothendick) ve steven
smale vardi matematikleriyle, politik duruşlariyla. 68 lerde onlarin devami
william thurston geldi. Arada bir onu Evans Hall un koridorlarinda yalin
ayak ve kahve odasinda çok kısa anlığına gorurdum. Etrafta fazla gözükmez,
fazla konuşmazdi. Tez hocasi Hirsh ona aşık ti. (Aslinda bu Hirsh un 2.
askiydi, o ilahi ilk aski icin "bütün hayatim bu little big man Smale i
takiple gecti" diyebilen kişidir). Bill Doguya gittikten sonra Hirsh  onun
geri Batiya donmesini cok istemişti. Bir sure sonra bu bir baska aşk
yüzünden gerçekleşti: Princeton da bir ogrencisi Bill e  aşık olmustu, Doğu
bunu kaldiramazdi, tekrar ver elini Kalifornia...

O bir 68 liydi. 68 lerin matematikcisi ve Berkeley lisi. Grothendick ve
Smale in uzantisi, devami. Turkcemizdeki "sol" un kelime  karsiligi
elbette  "left" dir fakat 68 lerin amerikan left inin politik karsiligi
bizdeki Harun larin Deniz lerin solu na paralel olmakla birlikte  denk
degildir. Bizimkisi tam bagimsizlik ve emperyalizm karşıtlığı iken
amerikadaki savas ve silah sanayisi karşitligi ve buyuk sirketlerin
washington daki hegemonyasina baş kaldiristir. Bill Thurston matematigini
sakin yapmistir, ayni sekilde hiç fazla konusmadan o sakinligiyle de
politik duruşunu  washingtona  bile hissettirmis bir kişidir. Bu gibi ters
durumlar akademilere kabul aşamalarinda ortaya cikar,  (şimdi bizim tuba ve
tubitak i düşündümde, yüzüme bir gülümseme geldi...).

Sene 72. Yeni aşk im simplektik le flört ediyorum. Yepyeni bir konu.
Rusyada Arnold, Krilov, fransada Souriou, hollanda da Duistermat,  Dogu da
Kostant, berkeley de Weinstein. Elde simplektik olanlar herkesin bildigi
kompleks manifoldlar, arti  bir de fizik den gelen kotangent bundles. Hala
henuz kompleks olmayan kompakt symplectic bir manifoldumuz yok. Bir sabah
uyandik ki bu da olmuş: nur topu gibi bir kompakt ama cx olmayan simplektik
manifoldumuz dünyaya gelmiş. Doğuran baba bill thurston, şu an yanlis
animsamiyorsam, S^1 ile S^3 un twisted bir sekilde çarpilmasiyla elde
edilmis. Sanırım yazıya geçmedi bu buluş, folklor olarak kaldı. Anlatinca
çoook kolay ama kimse önce düşünememiş. Dahilik bu olsa gerek. Nerden
duymuşsa böyle bir sorunun olduğunu, henüz daha doktorasını bitirmemis,
kendi konusu da degil üstelik, herhalde Alan kahve odasinda bahsetmiş
olmali bir gun önce, ertesi sabah çocuk hazir.

Daha sonra tezini bitirdigini ve Doguya princetona Milnor un yanina
gidecegini duyduk. Gitmeden tezini anlatacagi bir seminer konuşmasi verdi.
Evans Hall de boş oda yokmus (!?),  konusma biraz uzakta hiç de sevmedigim
muhendislik binasinda yapilacakti. En fazla 15 kisi vardi odada... Bill
Meeks oradaydi ama Selman yoktu. Halbuki bugunku Selman in low dimensional
topology ekolunun temel taşlarini doşeyen kisi bill thurston dur.

Seneleeeeer sonra Gökovada yız. Perelman Poincare conjecture unu çözmüş.
Omuzuna bastigi kişiler bill thurston ve richard hamilton. O sene Selman
hamilton u gökova da ağırlıyor. Arada bir gün atladık bir minibüse dağlara
gezmeye derelerde çimmeye gidiyoruz. Tesadüf bu ya benim de yanıma richard
hamilton oturdu. Sohbet sırasında benim berkeley den olduğumu
öğrenince bana  sordu "şu thurston geometrization programini berkeleyde mi
düşündü?" Bilmediğimi ama sanmadığımı, çünkü berkeley de foliation cıydı
bill, princeton da geliştirmiş olasılığının daha kuvvetli olduğunu, nitekim
kitabını da oradan yazdığını söylemiştim. Sanırım hamilton Poincare nin
çözümünü anlıyordu ama  olayların nasıl o şekilde gelişipde kendisinin bu
büyük balığı kaçırdığını bir türlü anlayamiyordu. Halbuki Perelman (ben ona
Rasputin derim) hamilton a "gel şu işi beraber yapalım" demişmiş... Bu
arada Rasputin şu günlerde kendisi hakkında yapılmakta olan
bir Hollywood filmi için senaryonun yazımında yardımcı olmakta. Kaç milyon
dolara anlaşma yaptığını sormayın bana! Sadece tahmin edebilirim.

Bill i son gördüğüm yıl 1982. Warşova nın naziler ce yerle bir edilmiş eski
merkez meydanının yeniden restore edilmiş halini geziyordu. Bir gün önce
Fields madalyasını Yau ile beraber almıştı, (ilişikdeki resim: en sağda
yau, yaninda bill). O kalın gözlüklerinin ardından mimariyi seyrediyordu.
Sırtında asmali sırt çantası vardı. Yalnızdı. Çok güzel bir insandı.
Toprağı bol olsun, nur içinde yatsın.

y.a.
-------------- sonraki bölüm --------------
Bir HTML eklentisi temizlendi...
URL: <http://yunus.listweb.bilkent.edu.tr/cgi-bin/mailman/private/turkmath/attachments/20120823/52e38642/attachment.html>