[Turkmath:1688] Re: Düşünmek zorundasın
yilmaz akyildiz
yilmaz.akyildiz at gmail.com
Wed Nov 30 20:28:06 UTC 2016
Sevgili Barış,
şahsım hakkında ettiğin iki güzel sözünden birincisi bana Ali Ülger in
senin hakkında ettiği şu sözü anımsatırken "harcanmış en zeki
insanlarımızdan birisi de barış kendirli dir", diğer sözüne anılarımla
karşılık vereceğim: Eşinizle Bay ve Bayan Langlands için verdiğiniz yemeğe
bizi de davet etmiştiniz, (o gecenin resimlerini arşivimde bulamadım,
lütfen bana tekrar gönderirmisin). Belki dikkat etmiştirsin, o gece de ben
sadece bir kadeh kırmızı içmiştim. Yani çok içemem ben, bir kadehle uçarım.
Fakat inan bugün ağzıma tek bir damla alkol koymadım. Zaten (arada bir, bir
yudum votka hariç) bizim evde alkol yasaktır. Kısacası ben artık içmeden de
zaten sar-hoş um...
y.a.
not: isimlerini saydığınız felsefecilerden sadece Hüseyin Batuhan ı ODTÜ
de dersini alan (cihan saçlıoğlu gibi) lerden duymuştum. bana pek de
enteresan gelmemişti, ben de gidip Teo Grünberg in sembolik mantık dersini
almıştım. Teo Hoca hala hayatta! Ali Karatay ı ilk önce 1968 de Teo hocadan
duymuştum: "benim öyle bir öğrencim varki istanbul hukuk mezunu.." demişti.
Tesadüf bu ya Ali, Selman, ben Berkeley de aynı zamanda doktora
öğrencileriydik. Dedikya, artık alkole gerek yok, ben anılarla uçuyorum...
2016-11-30 22:50 GMT+03:00 Baris Kendirli <baris.kendirli at gmail.com>:
> 1960-1964 yılları arasında 4 yıl boyunca İstanbul Üniversitesi
> Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümündeki derslere dinleyici olarak katıldım.
> Macit Gökberk, Takiyettin Mengüşoğlu, Nermi Uygur, Hüseyin Batuhan v.s.
> gibi ünlü felsefecilerin anlattıkları gerçekten çok harikaydı. Bu
> Turkmath listesinde neden yayınlandığını anlayamadığım bu metnin nekadar
> yavan ve yüzeysel olduğunu da maalesef ifade etmek istiyorum.
> Çok zeki arkadaşımız Yılmaz beyin de "kel alaka" demesine hayret
> ediyorum, herhalde bugün çok içkiliydi.
>
> Barış Kendirli
>
>
> 30 Kasım 2016 20:17 tarihinde Timur Karacay <tkaracay at baskent.edu.tr>
> yazdı:
>
> Sevgili Yılmaz,
>>
>> Bazıları düşünmek ve akıl yürütmek yerine "münazara" etmeyi severler.
>> Ortaokulda iken yaptığımız "münazara" etkinliği şimdilerde okullarda
>> yasaklandı. Biliyorsunuz "münazara" bir fikri akıl süzgecinden geçirmeden
>> savunma olayıdır. Yeni kuşak münazarayı bilmez. O nedenle son bir
>> *şımarıklık* yaparak bir süre önce bir konferanstaki sözlerimle (ekte)
>> konuyu kapatmak istiyorum. O sözler üzerinde istense de münazara yapılamaz,
>> ama isteyenler üstünde akıl yürütebilirler. Her akıl yürütme matematik
>> işidir. Onları zevkle okurum.
>>
>> Yazılarını okumayı seviyorum.
>>
>> Arşivde bekliyor dediklerini kitap olarak yayınlamanı dilerim.
>>
>> Sevgilerle,
>>
>> T.Karaçay
>>
>> ............................................................
>> .......................
>>
>>
>> 1
>> BİLİM ve POSTMODERNİZM
>> Timur KARAÇAY
>> tkaracay at baskent.edu.tr
>> 1. GİRİŞ
>> Gelenekçilere göre postmodernizmin belirtken nitelikleri “keyfi”,
>> “üstünkörü”, “alaycı”, “amaçsız” ve “tarihe düşman” olmasıdır. Daha çekici
>> bir deyimle, postmodernizm “her şeyle gider”. Bu görüşü kabul etmek kolay
>> ve rahatlatıcı görünüyor. Ama postmodernizm üzerine sözle, yazıyla ortaya
>> konulan bunca düşünce ürünlerinin neden orta yerde durduğunu açıklayamıyor.
>> O zaman, gelenekçilerden biraz uzaklaşıp, postmoderncilerin ne dediğine
>> kulak vermek gerekiyor. Çözümlersek “postmodernizm” deyiminin anlamı
>> modern-sonrası, modern-ötesi ve hatta modern-karşıtı olarak ortaya çıkar.
>> Yerine göre, bu deyimlerin birisi ya da hepsi postmodernizme kolayca
>> yapıştırılan yaftalardır. Ne yazık ki, postmodernizmin, “efradını cami,
>> ağyarını mani” bir tanımı ortaya konamamıştır. Dolayısıyla, tanım yerine,
>> onu betimleyen ifadelere başvurmalıyız. Literatürde modernite ile modenizm
>> ayrımını yapanlar vardır. Bunlar, ikinci terime daha çok sanatsal
>> değişimleri yüklerler.
>> BİLİMDE MODERNİZM DÖNEMİ
>> Postmodernizmin (varsa) matematiksel niteliklerini açıklamadan önce, onun
>> sontakısı olan “modernizm” terimini bilim ve matematik açısından açıklamak
>> yararlı olacaktır. Günlük yaşamda çok kullandığımız “modern” terimi avrupa
>> kültürüne özgüdür ve eski’den yeni’ye geçişi ifade eder. Bu tanımı kabul
>> edersek, modernizmin başlangıcı için bir uzlaşma zamanı seçilemez. Kimileri
>> onun başlangıcını antik çağın bitimine kadar geriye götürür. Bazıları
>> V.yüzyılda Roma’nın hiristiyanlığı resmen kabul edişiyle başlayan dönem
>> olarak kabul eder. Bazıları Rönesansı, bazıları Fransız devrimini başlangıç
>> alır. Bilim kamuoyu, çoğunlukla, 17.yüzyılda matematiğin ve pozitif
>> bilimlerin hızla gelişmeye başladığı dönemi modern bilimin başlangıcı sayar.
>> Kültürel bağlamda modernizm’in 19. yüzyılda sosyal, siyasal, sanatsal ve
>> edebi gelenekleri temsil eden kurumların geçerliğini yitirdiği savıyla
>> ortaya çıktığı görüşü entellektüel çevrede yaygındır. Bu görüş, modernist
>> hareketin 19. yüzyıl ortasında Fransa'da ortaya çıktığını ve egemenliğini
>> 1884-1914 yılları
>> 2
>> arasında sürdürdüğünü söyler. Modernizmin, iki dünya savaşı arasındaki
>> dönemi kapsadığını söyleyenler de vardır.
>> Modernizm döneminin sona eriş tarihi de uyuşmazlık konusudur. Arnold
>> Toynbee “Bir Tarih İncelemesi (1939)” adlı kitabında, modernizmin I.Dünya
>> Savaşı bitiminde sona erdiğini ve arkasından postmodern dönemin başladığını
>> söyler. Bazı yazarlar, moderniz döneminin bitiş ve postmodernizm döneminin
>> başlangıç tarihi olarak II.Dünya Savaşının sona erdiği 1943 yılını alırlar.
>> Bu tarihi 1968 yılında Fransa’da başlayan gençlik hareketlerine bağlayanlar
>> da vardır.
>> “Modern” terimi aydınlanma döneminin deyimidir. İlk kez Rousseau'nun
>> yazılarında kullanıldığı söylenir. Antik çağ ile o zamanki dönemin farkını
>> vurgulamak için kullanılmıştır. İki anlamından birisi budur; yani batı
>> uygarlığının bir dönemini belirler. İkincisi, güzel sanatlarda bir stili ya
>> da tarzı belirten deyimdir. En geniş anlamıyla modernizmin nitelikleri,
>> ancak Hiristiyanlık tarihi ile birlikte ele alındığında tam bir açıklamaya
>> kavuşabilir. Felsefi anlamıyla, modernizm, aydınlanma ilkelerini temel alan
>> toplumsal eylemlerin adıdır. Entellektüel bakışla, inanca karşı bilgiyi,
>> teolojiye karşı bilimi öne çıkaran düşünce sistemine aydınlanma diyoruz.
>> Modernizm, aydınlanma düşüncesini temel alır. İlerlemeye inanır. Akıl ve
>> bilimi ilerlemenin aracı olarak görür.
>> Modernite, bireyi ve toplumu yöneten değerlerin eskidiği, onların yerine
>> yenilerinin konması gereğini savunur. Onun için sanatta, edebiyatta,
>> felsefede, siyasette, ticarette, …, kısaca, insan yaşamına etkiyen her
>> alanda eskilerin yerine yeni değerler konularak yeni bir kültür
>> yaratılmalıydı. Böylelikle kültürün eskiyen öğeleri yeni ve daha iyi olanla
>> değiştirilebilecekti. Modernite, 20. yüzyılın ortaya çıkardığı yeniliklerin
>> iyi, güzel ve kalıcı olduğunu savunur. O halde, insan, dünya görüşünü bu
>> yeniliklere uyarlamalıdır. Eskiden yeniye geçiş dönemini en geniş zaman
>> dilimine yayacak olursak, bu dönemde ortaya çıkan büyük olguların büyük
>> sorunsallar yarattığı apaçıktır. Yeni dünya görüşü ortaçağı aşmak,
>> geleneklerden sıyrılmaktır. Feodalizmden kapitalizme, endüstrileşmeye,
>> sekülerizme geçiş yaşanmaktadır. Köyden kente hücum başlamıştır. Bu geniş
>> dönemde kolonyalizm başlamış ve bitmiştir. Bunların her birisi büyük
>> toplumsal dönüşümlerdir. Dolayısıyla kendi iç çelişkilerini yaratması
>> kaçınılmazdı. Bu çelişkiler, elbette dönemin sanatına, edebiyatına,
>> felsefesine etki yaptığı gibi, toplumları da etkileyecektir. Kolonyalizm,
>> sonunda özgürlük isteklerini kabartacak ve ulus-devletlerin ortaya
>> çıkmasına neden olacaktır. Kapitalizmin vahşi yükselişini durduracak
>> bireyci ve toplumcu düşünce sistemleri ortaya çıkacaktır. Kilise
>> baskısından kurtulma çabaları sekülarizme giden yolu iyice açmıştır. İnanç
>> kurumlarının vaadettiğinden farklı olarak, bireyin, öteki dünyada değil, bu
>> dünyadaki yaşamında rahat, özgür ve mutlu olması isteği, hümanist
>> düşüncelerin yükselmesini sağlayacaktır.
>> 3
>> Yönetimde, hukukta, ticarette, üretimde ve hatta tüketimde düzen esas
>> kılınmak istendi. Üretim bantları tüketicinin önüne standart malları
>> koymaya başladı. Doğruya ve gerçeğe ulaşmak için akıl öne çıkarıldı. Nesnel
>> olgulardan yola çıkılarak evrensel doğrulara erişilmek istendi. Doğanın
>> gizemli yasalarının bilimsel yöntemlerle bir bir açığa çıkarılacağı umudu
>> yeşerdi. Bu büyük değişim süreci sanatta, edebiyatta, felsefede elbette
>> eleştiriye uğramalıydı. Öyle oldu. Modernitenin insana vaad ettiği refahı,
>> mutluluğu, özgürlüğü veremeyişi, bazı sanatçıları ve düşünürleri yeni
>> arayışlara yöneltti. Postmodernizm diye adlandırılan olgunun ortaya
>> çıkışını buna bağlamak gerekir.
>> Modernizm ile postmodernizmin niteliklerini karşılaştıranlar, genellikle,
>> şöyle bir tablo düzenlerler:
>> Modernizmin Nitelikleri
>> Postmodernizmin Nitelikleri Rasyonel irrasyonel
>> Bilimsel
>> bilimsel değil Evrensel yerel
>> Demokratik
>> feminist ve azınlıkçı hiyerarşik anarşik
>> düzenli
>> kaotik merkezi dağıtık
>> avrupalı, batı kültürlü
>> çok kültürlü genelleme özelleme
>> belirgin (determinate)
>> belgisiz (indeterminate) objektif subjektif
>> formal
>> informal amaçlı, anlamlı amaçsız, anlamsız
>> kurucu
>> yıkıcı gelişmeci gelişmeye inanmaz
>> kuramsal
>> empirik analitik ve sentetik çözümlemez, retorik
>> basitlik, zerafet
>> dekoratif, şaşaalı mantıksal, bilimsel sezgisel
>> sebep-sonuç ilişkisi
>> şans, olasılık kalıcı geçici
>> soyut
>> somut
>> Bu liste bakış açımıza ve modernite dönemini ne kadar geniş aldığımıza
>> bağlı olarak değişebilir. Bu yazının amacı modern-postmodern ayrımının
>> bilime ve matematiğe yansımasını irdelemektir. O nedenle, konunun sanatsal
>> ve felsefi yanına değinilmeyecektir. Yapmak istediğimiz iş için bilimin ve
>> matematiğin gelişimini kısaca özetlemek gerekiyor.
>> 4
>> 2. BİLİMDE POSTMODERNİZM YOKTUR
>> Nicolaus Copernicus (1473-1543), Aristo’nun ve kilisenin yer merkezli
>> (geocentric) evren kuramını yıktıktan sonra ivme kazanmaya başlayan bilim
>> 17, 18 ve 19-uncu yüzyıllarda hızla gelişti. Astronomi ve fizikte evrene ve
>> maddeye bakış açımızı bütünüyle değiştiren gelişmeler oldu. Her yenilik bir
>> değişim getirir. Her değişim eleştiriye uğrar. 19-uncu yüzyılın sonlarından
>> başlayıp 20-inci yüzyılın ilk çeyreğine kadar süren dönemde bilim adamları
>> bilimin ciddi eleştirilerini yaptı. Bilimin ne olduğu yanında, bilimin
>> güvenilir olup olmadığı konusu tartışıldı. Bu tartışmalar arasında ahlâkı
>> bilimsel temellere oturtma hevesleri de oldu. Elbette, her zaman olduğu
>> gibi inanç kurumları bilimi denetim altına alma isteklerinden vazgeçmedi.
>> Hiristiyanlık yaygınlaşıp baskıcı olmaya başlayınca, Antik Çağ’da
>> başlayan düşünce hareketleri olgunluk dönemine ulaşmışken birdenbire
>> kesintiye uğradı. Düşünce dünyasında oluşan bu çöl ortamı Rönesansa
>> (14.yy-17.yy) kadar sürdü. Antik çağda maddeyi inceleyen ve günümüz
>> fizikçilerinin ataları sayılması gereken İyonyalı filozoflara “fizikçiler”
>> deniyordu. Maddenin ne olduğu ve nasıl oluştuğu o gün olduğu kadar, bu gün
>> de fizikçilerin asıl problemlerinden birisidir. O zamanlar Elealı
>> filozofların ve Eflatun’un maddenin varlığından şüpheye düştüklerini
>> görüyoruz. Antik çağda felsefenin esas konularından birisi olan “madde”,
>> Rönesanstan sonra fizik dalında bilimsel yöntemlerle yeniden ele alındı.
>> Modern dönemde fizik, madde ile ilgili her şeyin matematiksel açıklamasını
>> yapmak istiyordu. René Descartes (1596-1650) ’in varisleri olan mekanist
>> fizikçiler, maddeyi, uzayda bir yer kaplayan geometrik bir cisim olarak
>> gördüler. Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) ve Isaac Newton (1643-1727)
>> maddeye dinamik bir anlam verdiler. Mekanistler ile dinamistler “kuvvet”
>> kavramında buluştu.
>> Henüz kimya ve biyolojide büyük adımların atılmadığı zamanlarda
>> Fizik’teki yeni buluşlar modern bilime daima verimli boyutlar ekledi.
>> Termodinamik yasaları ortaya konunca, her şeyi harekete indirgeyen klâsik
>> fiziğin yetmezliği görüldü. Onun yerine termodinamiğin ilkelerini de içine
>> alan “enerji fiziği” kavramına geçildi. İş’in ısıya dönüştüğü Nicolas
>> Léonard Sadi Carnot (1796-1832) tarafından 1824 yılında ispatlandı. Isının
>> işe eşdeğer olduğu
>> 5
>> Jules ve Mayer tarafından 1847 yılında gösterildi. Sonra enerjinin sakımı
>> yasası ortaya konuldu.
>> Doğal olarak, bu bulguların ortaya kondukları süreçte mekanizm, dinamizm,
>> materyalizm, realizm, idealizm, sipiritualizm,… gibi terimlerle ifade
>> edilen felsefi tartışmalar hararetle sürdü. Tartışmalar şu soruya yanıt
>> arıyordu:
>> “-Bilim güvenli midir? Fizik, madde hakkında gerçek bilgiyi verebiliyor
>> mu? Veremiyorsa, dine ve metafiziğe kapanan kapılar yeniden açılmalı mı?”
>> Bu soruyu içtenlikle ortaya atan gerçek bilim adamları yanında, bu
>> kuşkuyu yaymayı kendileri için yararlı ve hatta zorunlu bir fırsat olarak
>> gören inanç kurumları her zaman var olagelmiştir. Her fırsatta bilime karşı
>> duran bu akım kesintisiz süregelmektedir. Bilimin doğa olaylarını ve evreni
>> hiçbir zaman açıklayamayacağını söyleyerek, yaratılış dogmasını yeniden
>> egemen kılmak isteyen bu akım, adını akıllı tasarımcı (intelligent
>> designer) diye değiştirdikten sonra, şimdi postmodernizm’in arkasına
>> gizlenmeye mi çalışıyor?
>> Gerçek şudur: Metafizik ve inanç sistemleri dünyayı ve evreni asla
>> açıklayamadılar; yanlışlanamaz biçimde ortaya konan ve tekrar tekrar apaçık
>> gözlemlenebilen bilimsel bilgilerle çelişkiye düştüler. Onlar bu çelişkiyi
>> aşamazken, modernitenin insanlara sunduğu refah, toplumlarda bilime olan
>> güveni giderek pekiştirdi. Ülkeler eğitim sistemlerinde bilim ve
>> teknolojiye öncelik tanıdılar. Bilim, giderek, pragmatizmin yerini aldı.
>> Deney ve gözlem sonuçları bilimsel kuramlara dönüşmeye başladı. Pozitivist
>> ya da maddeci görüşleri aşan bu anlayış, kaçınılmaz biçimde felsefeyi de
>> etkiledi. Metafiziğe ve inanç sistemlerine karşı koyan düşünce akımları güç
>> kazandı. Pierre-Simon Laplace (1749-1827) ile başlayan bu akım, matematik
>> kesinliğe dayanan ve adına determinizm denilen bilimsel kuramı ortaya
>> koydu. Elbette, bunun bir karşı görüş yaratması doğaldır. Bilimsel
>> tanımların felsefi yorumunu yapan fizikçi Pierre Duhem (1861-1916),
>> matematikçi Édouard Louis Emmanuel Julien Le Roy (1870-1954) fiziğin de
>> matematik gibi sembolik bir dil olduğunu ileri sürdüler. O nedenle,
>> maddenin niteliğine bakmadan, nesneleri aklın kavrayabilmesi için daha
>> açık, daha basit bir dil ile açıklamak gerektiğini
>> 6
>> savundular. Bu görüş, liberalizmin babası ve aydınlanmanın kurucularından
>> sayılan John Locke (1632-1704)’un nesneleri birinci ve ikinci kalitedekiler
>> sınıflamasına kadar geriye gidip dayandı. Locke, birinci kalitedeki
>> (tanımsız) nesnelerin kendilerinden daha basit nesnelerle
>> açıklanamayacağını söyler. Onlar, geometrik ya da mekanik olayların sanal
>> görüntüsüdür. Birinci kalitedeki nesneleri ancak duyularımızla ya da
>> sezgilerimizle algılarız. İkinci kalitedeki nesneler ise, birinci
>> kalitedekiler yardımıyla açıklanabilir. Örneğin, renk nesnesini (kavramını)
>> birinci kalitedeki nesnelerle açıklayabiliriz1. Bu düşünce, Bertrand
>> Russel’in paradokstan sakınmak için Kümeler Kuramı’nda yaptığı
>> sınıflandırmaya benzer. Daha genel olarak, bir matematiksel sistem
>> kurulurken, başlangıçta var sayılan belitler (axiom, tanımsız terim, ilkel
>> terim), burada sözü edilen birinci kalitedeki nesneler gibidir.
>> Böylece, bilimin, maddenin ötesini göremediğini kabul eden pozitivist ve
>> mekanist anlayış, sonunda bilimsellikte (scientism) karar kıldı. Olayları
>> betimleyen bir dil olarak kabul edildiğinde, fizik, doğa olaylarının o dile
>> bir çevirisini yapıyor demektir. Bu çeviriler arasında farklılıkların ve
>> hattâ yanlışlıkların olması doğaldır. Öyleyse, maddenin niteliğini
>> bilebilmek ve doğayı kavrayabilmek için fiziğin madde hakkında bize sunduğu
>> bilgilerin sağlamlığından kuşku duyulması çok doğaldır.
>> 18. ve 19. yüzyıllarda fizik, kimya, biyoloji ve özellikle astronomide
>> elde edilen değerli bilgiler materyalist akımı öne çıkardı. Sonunda, bütün
>> doğa olaylarını açıklayan yasaların var olduğu görüşü kuvvetlendi. Bu
>> düşünce giderek, evrensel bir hareket ve determinizm yasası olduğu görüşüne
>> kadar uzandı. Laplace, kendisine yeterli başlangıç bilgilerin verilmesi
>> halinde, 1000 yıl sonra evrenin her hangi bir yerinde ne olacağını hesap
>> edebileceğini söyledi. Hareketi temsil eden diferensiyel denklemin analitik
>> çözümünün bulunması ve başlangıç değerlerinin verilmesi halinde, yalnız
>> 1000 yıl sonrasının değil, 1000 yıl öncesinin de hesaplanabileceğini bu gün
>> her matematikçi bilir.
>> Konuya başka açıdan bakalım. Determinizm yasası yalnız fiziksel bilimlere
>> değil, gerekli ön veriler olduğunda, sosyal bilimlere de uygulanabilir.
>> 1 Modern Fizik, renkeleri dalga boylarına göre belirler.
>> 7
>> Özel olarak her toplumun ve hatta her bireyin davranışları için de bu
>> yasa geçerli olmalıdır. Dolayısıyla, toplumların ve bireylerin davranışları
>> ve gelecekleri başlangıçta tayin edildiği gibi olacağı hükmüne varılır.
>> Öyle olduğunda, toplumların ve bireyin geleneksel olarak görev, liyakat,
>> itaat esasına dayanan ahlâki (etik) değerleri bir anda yok olur. Bununla da
>> kalmaz, insanın aklî çabalarını bir yana itersek, determinizmi kaderci bir
>> zihniyete indirgemiş oluruz. Çünkü, kaderci görüşe indirgenen determinizmde
>> bireyin davranışları tamamen kalıtımın (irsiyet) etkisiyle belirlenecektir.
>> Bu kadar indirgenmiş bir determinizm anlayışına felsefenin karşı
>> çıkmasından daha doğal ne olabilir? Sosyolojinin kurucusu ve pozitivizmin
>> önemli adlarından sayılan August Comte (1798-1857), bir yandan bilimsel
>> araştırmalara sınır koymak isterken, öte yandan ahlâkı bilimsel yöntemlerle
>> ortaya koyabileceğine inanıyordu. Bu başarılabilirse, bilimsel yasalara
>> bağlı olacağı için, herkesin kabul edeceği evrensel ahlâk yasaları kurulmuş
>> olacaktı. Ünlü matematikçi Henri Poincaré (1854-1912) bu görüşe karşı çıkar
>> ve der ki;
>> “-Bir tasımın (çıkarım, usavurma) öncüllerinden her ikisi de bildirimci
>> (indicative) olursa çıkan sonuç da bildirimci olacaktır. Oysa ahlâk
>> kuralları bildirimci değil, buyrukçudur (imperative). Tasımda sonucun
>> buyrukçu olabilmesi için, öncüllerden en az birisinin buyrukçu olması
>> gerekir. Öte yandan, bilimin belitleri ve önermeleri buyrukçu değil,
>> bildirimcidir. En hünerli diyalektikçi bu ilkelerle ne kadar oynarsa
>> oynasın, onları buyrukçu yapamaz.”
>> Jules Lachelier (1832-1918), Kant’ın “La Critique Du Judgement” adlı
>> eserinden aldığı ilhamla doğa yasalarının nedensellik (casualité) ilkesi
>> kadar sonuç (finalité) ilkesine de bağlı olduğunu savundu. Pozitivist
>> determinizm denilen bu akımı ciddi olarak eleştiren bilim adamlarının
>> öncüsü Emile Boutroux (1845-1921) sayılır. Boutroux, “Doğa Yasalarının
>> Olabilirliği” adlı tezinde maddeden hayata, hayattan bilince, aşağı
>> realiteden üstün realiteye geçtikçe determinizmin alanının daraldığını ve
>> etkisinin azaldığını savundu. Sonuç olarak, “fizik âlemde egemen olan
>> determinizm matematik kesinlik taşıyan bir determinizm değildir” yargısına
>> vardı. Onun başlattığı doğa bilimleri eleştirisi
>> 8
>> akımı, 1890-1915 yılları arasında zirveye ulaşmıştır. Bu akımın iki
>> önemli niteliği vardır:
>> 1. Bilime yapılan bu eleştiri doğrudan doğruya felsefeden değil, bilimin
>> kendisinden çıkmıştır ve teknik görünüme sahiptir. Öklityen olmayan
>> geometrilerin varlığından yola çıkan akımın başında Henri Poincaré, Georg
>> Cantor, Bertrand Russel, Pierre Duhem, Gaston Milhaud, Edouard Le Roy
>> vardır. Ancak, bu adlar kendi aralarında da ciddi tartışma içindedirler.
>> Örneğin, Poincaré, Le Roy’un görüşlerini çok sert bir dille eleştirmiştir.
>> 2. Bilimlerin niteliğini eleştiren bu akım, bilimlerin değişmez
>> ilkelerini ortaya koymak peşindedir. Dolayısıyla, metafizik ya da inanç
>> sistemlerinin yaptığı eleştirilerle bağdaştırılamazlar.
>> Antiscientisme diye adlandırılan bu akım, scientism (bilimsellik) karşıtı
>> bir akım değildir. O, bilimlerin mahiyeti yanında aklı da eleştiriye tabi
>> tutmuş; bilimi, dış dünyadaki varlıklarla aklın nesnel ilişkilerinin bir
>> ifadesi olarak görmüştür. Böylece, sanat, din ve ahlâk alanlarını
>> positivisme’in ve scientisme’in kehanetlerinin işgalinden kurtarıp, insanın
>> özgürlüğüne geniş bir kapı açmayı hedeflediği söylenmelidir.
>> Bu bölümün son sözünü söylemek gerekirse, modern bilim, postmoderncilerin
>> iddia ettiği gibi totaliter, indirgemeci, katı yapıları olan, değişmez
>> yasalar koyan bir sistem değildir. Rasyoneldir (akılcıdır). Gerçeği ve
>> evrensel yasaları arar. Düzenden, nesnellikten, özgürlükten yanadır.
>> Yüzyıllar boyunca süren bilimsel bilgi üretim süreci, kendi niteliğini,
>> geleneklerini ve standartlarını koymuştur. Bilimsel çalışma hiç kimsenin
>> tekelinde değildir, hiç kimsenin iznine bağlı değildir. Bilim herkese
>> açıktır. İsteyen her kişi ya da kurum bilimsel çalışma yapabilir. Dil, din,
>> ırk, ülke tanımaz. Her an herkes tarafından, üretilen bilginin geçerliği ve
>> kesinliği denetlenebilir. Bu denetim sürecinde, yanlış olduğu anlaşılan
>> bilgiler elenir. Dolayısıyla, bilim, herhangi bir anda tekniğin verdiği en
>> iyi olanaklarla gözlenebilen, denenebilen ya da mevcut bilgilere
>> dayanılarak mantık kurallarıyla geçerliği kanıtlanabilen sistemli
>> bilgilerden oluşur. Karl Popper (1902-1994)’in dediği gibi, yanlışlanan
>> bilgi, hemen bilimsel bilgi havuzundan atılır, yerine yenisi girer.
>> 9
>> Hepimizin bildiği gibi Newton’un hareket yasaları, 20.yüzyılda Kuantum
>> Fiziği ve Görelilik Kuramı bulunana dek, fizikte genel doğru kabul edildi.
>> Ama şimdi, Newton yasalarının genel geçerliği olan evrensel yasalar
>> olmadığı ortaya konuldu. Atom altı parçacıkların hareketlerini açıklamak
>> için Kuantum Mekaniğini, çok uzak gök cisimlerinin çok hızlı hareketlerini
>> açıklamak için Görelilik Kuramını, yakın çevremizde (dünya ve ona bağlı
>> gezegenler) oluşan hareketlerin açıklanması için Newton Mekaniğini
>> kullanıyoruz. Her iyi fizikçinin hayali, bu üç mekaniği içine alan evrensel
>> hareket yasasını bulabilmektir. Bir gün bunun bulunamayacağını kim
>> söyleyebilir?
>> 3. MATEMATİKTE POSTMODERNİZM OLAMAZ
>> Matematik akıl yürütme ve soyutlama sanatıdır. Dayandığı bu temelleri hiç
>> bırakmamıştır. Postmodernizmin belirleyici nitelikleri arasında sayılan
>> irrasyonalizm, gerçekliğe karşı duruş, soyutlamayı kabul etmeme, mutlak
>> doğrunun varlığına inanmayış, genellemenin yapılamayışı gibi nitelemelerin
>> matematikle bağdaşması söz konusu olamaz. Her şeyden önce irrasyonellik
>> yaftası matematiğe yapıştırılamaz. Matematik, bir aksiyomatik sistem içinde
>> akıl yürütmeyle mutlak doğruları arar; o doğruların geçerli olduğu en genel
>> yapıyı bulur. O yapılar içinde doğruluğu kanıtlanan her önerme (teorem),
>> zaman geçtikçe doğruluğunu asla kaybetmez ve ilk günkü gibi taptaze kalır.
>> Örneğin, “düzlemde bir üçgenin iç açılarının toplamı 180 derecedir” diyen
>> teorem her zaman doğru kalacak, asla eskimeyecektir. Bunlara benzer
>> örnekleri çoğaltmak yerine, neden postmodernizmin matematik ile
>> bağdaşamayacağını açıklamaya çalışmak daha uygun olacaktır.
>> MÖ 4000-2000 yılları arasında Mezopotomya’da ve Mısır’da basit aritmetik
>> işlemlerinin yapıldığını ve pratik geometri problemlerinin çözüldüğünü
>> biliyoruz. Daha ileri giderek şunu söyleyebiliriz. 1858 yılında İskoçyalı
>> Rhind tarafından Luxor (Mısır)’da bulunup İngiltere’ye kaçırılan ve MÖ 1650
>> yılında yazılmış olduğu anlaşılan Ahmes Papirüsü’nde çözülen aritmetik
>> problemler, 15.yüzyıl avrupasında henüz yapılamıyordu. Demek ki, Greek
>> geometrisini bir yana bırakırsak, batı avrupa aritmetik işlemlerde
>> Mezopotamya’dan ve Mısır’dan 3000 yıl geridedir. Matematik tarihine batılı
>> kaynaklardan baktığımızda,
>> 10
>> geometride ilk kez akıl yürütmeyle (deductive reasoning) problem
>> çözümünün Milet’de yaşayan Thales (MÖ 640-546)2 tarafından ortaya
>> konulduğunu görüyoruz. Bu olgu çok önemlidir; çünkü, akıl yürütme 2500
>> yıldır doğru’ya erişmek için kullanageldiğimiz biricik araçtır. Bu aracı
>> iyi işler hale getiren önemli bir olgu daha vardır: İki-değerli (doğru ve
>> yanlış) usbilimin (mantık, logic) kurucusu Aristoteles (MÖ 384-322),
>> Organon (alet) adlı yapıtında 14 syllogism (usavurma kuralı) verdi. Bu
>> kurallar bu günkü biçimsel mantığın temelidir. Onlar, 2000 yılı aşkın bir
>> zaman dilimi içinde insanoğlunun düşünme ve doğruyu bulma eylemini etkisi
>> altında tutmuştur. Kuşkusuz, en çok matematik bundan nasibini almıştır…
>> Organon, insanlığa miras kalan en büyük yapıtlardan biridir. Mantık
>> kuralları doğru ile yanlışın ayırdedilebilmesi için akıl yürütme sürecinin
>> (deductive reasoning) nasıl işleyeceğini belirler. Socrates (MÖ 469-399),
>> Thales’in dedüktif yöntemini sosyal alanlara uygulamış; iyinin, güzel’in,
>> adaletin ne olduğunu kendine özgü pedagojik dille anlatmıştır.
>> Immanuel Kant (1724-1804 ), mantığın tamamen işlenmiş, bitirilmiş, sona
>> erdirilmiş bir doktrin olduğunu 1794 yılında ifade etmiştir. Ama Kant
>> yanılıyordu. Mantığın görkemli dönüşü henüz başlamamıştı. (Kant haklı
>> çıksaydı, matematik için ve dolayısıyla bilim için çok yazık olurdu.)
>> İngiliz matematikçisi George Boole (1815-1864) iki-değerli Aristotles
>> mantığını matematiksel temellere oturtan simgesel mantığı yaratmıştır. Buna
>> Boole mantığı, Boole cebiri, matematiksel mantık, simgesel mantık, vb adlar
>> verilmektedir. Boole mantığında bu gün kullandığımız simgeleri yaratan kişi
>> Ernst Schröder (1841-1902)’dir. Akıl yürütmede kullanılan simgeler
>> sözcüklere, nesnelere, duyulara bağlı değildir. Soyut simgeler ve o
>> simgeler arasında matematiksel işlemler kullanılarak akıl yürütme süreci
>> tamamlanmaktadır. Boole Mantığının kullandığı cebirsel yapı, çevre
>> koşullarından, duyulardan ve kullanılan dilden arınmış olduğu için, usa
>> vurma eylemi gerçek soyutlamayı yakalayabilmekte ve böylece mantığın
>> istediği sağlamlığa erişmektedir. Unutulmamalıdır ki, uygarlık ancak
>> düşüncelerin soyutlanması ile kurulabilmiştir. Bu nedenle, soyutlamadan
>> kaçıp somuta sığınan postmodernizm, soyut düşüncelere dayalı matematiğe
>> bulaşamaz.
>> İskenderiye okulunda yetişen Öklit (MÖ 430-360), kendi adıyla anılan
>> geometrinin belitlerini (axiom) koymuştur. “Elementler” adıyla yazdığı 11
>> ciltlik eser, aynen Organon gibi, insanlığa bırakılan büyük miraslardan
>> birisidir ve iddia edildiğine göre İncil’den sonra en çok okunan kitaptır.
>> Öklit geometrisi o kadar önemlidir ki, 20.yüzyılın yarısına kadar bütün
>> okullarda vazgeçilemez bir ders olarak yerini korumuştur.
>> Öklit’in 5-inci beliti, “bir doğruya dışındaki bir noktadan bir ve
>> yalnızca bir paralel çizilir” der. Bu belit, içinde yaşadığımız 3-boyutlu
>> uzayda duyu
>> 2 Ne yazık ki Anadolu uygarlıklarını yaratan ünlü filozoflara sahip
>> çıkamıyoruz. Neden Milet’te bir Tales akademimiz, Perge’de bir Apolyonus
>> akademimiz, Assos’ta bir Aristo akademimiz yoktur?
>> 11
>> organlarımızın hemen sezinlediği bir algıdır. 2000 yıl boyunca dünyanın
>> en akıllı adamları bu basit sezgiyi ispat etmeye uğraştılar, ancak
>> başaramadılar. Ama, evrenin gizleri duyu organlarımızın algıladıkları ile
>> sınırlı değildir. Algılarımızın ötesine geçmek için aklımızı ve soyutlamayı
>> kullanırız. Böyle yapan Nikolai Lobachevsky (1792-1856) 1826 yılında 5-inci
>> postulatı yadsıyan bir geometri kurdu. Lobachevsky’nin devrim yaratan bu
>> buluşuna hiperbolik geometri diyoruz. Bu geometri, Öklit geometrisinin
>> 5-inci postulatı dışındaki postulatları aynen kabul eder. 5-inci postulat
>> yerine
>> “Bir doğruya dışındaki bir noktadan birden çok paralel çizilebilir.”
>> postulatını koyar. Sonuç olarak, bu geometride bir üçgenin iç açıları
>> toplamı 180 dereceden küçük olur. Benzer olarak, Riemann
>> “Bir doğruya dışındaki bir noktadan hiç bir paralel çizilemez”
>> diyerek küresel geometriyi kurdu. Bu geometride bir üçgenin iç açıları
>> toplamı 180 dereceden büyük olur.
>> Hiperbolik ve küresel geometrilerde böyle oluşu, Öklit geometrisinde
>> üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece olduğunu söyleyen yasanın
>> yanlışlanması anlamına gelmiyor. Çünkü, Öklit Geometrisi, Hiperbolik
>> Geometri ve Küresel Geometri birbirlerinden farklı üç matematiksel
>> sistemdir. Her sistemin doğru’ları ancak o sistem içinde geçerlidir. Böyle
>> oluşu, postmodernizmin iddia ettiği gibi, mutlak “doğru”nun olmadığı
>> anlamına gelemez. Matematik her sistemde geçerli olan ortak evrensel
>> doğruların peşinde değildir. Belirli postülatlara dayanarak kurduğu bir
>> aksiyomatik sistemdeki doğruları arar. O doğrular, söz konusu system içinde
>> evrensel ve mutlak doğrulardır. Esasında, mantığı red ettiğine göre,
>> postmodernizmde doğru ya da yanlış diye bir şeyden söz edilemez.
>> Bazılarına göre, kenar uzunluğu 1 birim olan karenin köşegeninin
>> hesaplanamayışını, yarıçapı 1 birim olan çemberin çevresinin
>> hesaplanamayışını matematikte bir tutarsızlığın olduğuna ya da matematiğin
>> sanıldığı kadar sağlam
>> 12
>> olmayışına yormak isterler3. Her iki problem, gene dünyanın en akıllı
>> insanlarını 2000 yıldan fazla uğraştıran problemlerdendir. Problemin çözümü
>> için ortaya konulan yöntemler, insan aklının eriştiği dorukların
>> göstergesidir. Bu ve benzeri problemlerin çözülemeyiş nedeni artık çok iyi
>> biliniyor. İrrasyonel sayıların bilinmediği zamanlarda, bu problemlere
>> rasyonal sayılar kümesinde çözüm aranıyordu. Çözüm irrasyonel sayılar
>> kümesinde olduğuna göre, onun rasyonel sayılar kümesi içinde
>> bulunamamasından daha doğal ne olabilir? Julius Wilhelm Richard Dedekind
>> (1831-1916), irrasyonel sayıları kurup4 rasyonel sayılara katarak gerçel
>> (real) sayılar kümesini oluşturunca 2000 yıl çözülemeyen sorular hemen
>> çözülüverdi.
>> Postmodernizmin eleştiri konularından birisi de sonsuz kavramıdır.
>> Sonsuz, antik-çağ matematikcilerinin eksikliğini sezdikleri ama ussal
>> bilgiye dönüştüremedikleri önemli bir kavramdır. 17. ve 18. yüzyılda,
>> fiziksel olayların açıklanabilmesi için ortaya atılan sonsuz küçükler
>> (infinitesimal) hesabı, bu yöndeki büyük bir adımdır. 20. yüzyıl başlarında
>> ussal ve sistemli bilgiler disiplini olarak ortaya konan sonsuzluk kavramı,
>> 6000 yıllık matematikte gerçekleşen en büyük aşamadır, en büyük
>> devrimdir!... Sonsuzun doğuşunu sağlayan etmenlerden biri olan limit
>> kavramının, dört işleme eklenen beşinci bir işlem olarak matematiğe girişi,
>> “analiz” adıyla anılan büyük ve önemli bir bilim dalını doğurmuştur.
>> Analizin doğuşunu ve gelişimini sağlayan zorlayıcı etmenlerin başında fizik
>> gelir. Klasik fiziğin hemen her probleminin çözümü, analizin bilgi
>> sınırlarını zorlamış ve onu gelişmeye itmiştir. Bugün klasik fizikte doğa
>> olaylarının açıklanması, analiz bilim dalının kesin egemenliği altındadır.
>> Benzer olgu, çağdaş fizik için de olmaktadır. Klasik fiziğin
>> çözümleyemediği bazı doğa olaylarının açıklanabilmesi için yeni kuramlara
>> gerekseme duyulmuştur. Bu yöndeki çabalar sonunda, 1924-28 yılları arasında
>> Kuantum Fiziği kurulmuştur. Bu yeni kuramın temelleri de adına “Çağdaş
>> Analiz” ya da “Fonksiyonel Analiz”denilen matematik dalının ortaya
>> çıkmasını sağlamıştır. Bu gelişim, doğa olaylarının matematiksel modellerle
>> temsiline yeni ve önemli bir örnek olmuştur. Işığın dalga hareketiyle mi,
>> yoksa parçacık halinde mi yayıldığı sorusu, geçen yüzyılın başlarında
>> fizikçileri karşı karşıya getiren önemli bir soruydu? Çünkü, ışığın
>> yayılışını Schrödinger’in Dalga Mekaniği Kuramı ile Heisenberg’in Matris
>> Mekaniği Kuramı farklı biçimlerde ama doğru olarak açıklıyorlardı. Fiziğin
>> bu önemli problemine, “Fonksiyonel Analiz” bilim dalı, mükemmel ve zarif
>> bir çözüm getirmiştir: Schrödinger’in kuramı L²-
>> 3 Bkz. Alan Woods-Ted Grant, Aklın İsyanı: Marksist Felsefe ve Modern
>> Bilim, Tarih Bilinci yayınevi
>> 4 İrrasyonel sayıların varlığının sezilmesinin, MÖ 700 yıllarındaki Hint
>> Matematiğine dek geri gittiği söylenir. Ancak, formal cebirsel kuruluşunu
>> Dedekind yapmıştır.
>> 13
>> fonksiyon uzayı içine, Heisenberg’in kuramı ise l²-dizi uzayı içine
>> yerleştirilmekte ve bu modeller içinde açıklanmaktadır. İki kuramın farklı
>> görüntüsü buradan gelmektedir. Ama, bu iki uzay, matematiksel açıdan
>> yapıları biribirlerine denk olan iki uzaydır. Dolayısıyla iki kuram
>> birbirine denktir. Bu örnek gösteriyor ki, matematiksel yapılar reel
>> dünyanın kendisi değil, reel dünyayı açıklamaya yarayan soyut evrenler
>> (uzaylar, modeller) dir. Postmodernizmin istediği gibi, sonlu’da kalırsak
>> doğayı anlayamayız. Çünkü, doğa olaylarının hiçbirisi discrete ve sonlu
>> değildir. Sonsuz kavramını dışladığımız zaman, doğa olaylarını açıklama
>> yeteneğimizi ve bilgimizi yitirmiş oluruz.
>> Aritmetiğin Temelleri
>> Matematiğe yöneltilen eleştirilerden birisi de Kurt Gödel’in 1931 yılında
>> kanıtladığı Eksiklik Teoremidir. Konuyu iyi kavrayamayanlar, bu teoremin
>> matematiğe karşı duyulan sarsılmaz güveni ciddi olarak sarstığını sanırlar.
>> Bu işin aslını biraz açmakta yarar vardır:
>> Bir M matematik sisteminde iki nitelik ararız.
>> 1. Tamlık (completeness): İçindeki her teorem kanıtlanabiliyorsa sistem
>> tamdır. Başka bir deyişle, sistemdeki her p önermesi için ya ‘p doğrudur’
>> ya da ‘p yanlıştır’ teoremlerinden biri kanıtlanabiliyorsa M sistemi tamdır.
>> 2. Tutarlılık (çelişkisizlik, consistency): M sistemindeki her p önermesi
>> için ya “p doğrudur” ya da “p yanlıştır” teoremlerinden ancak birisi
>> geçerliyse M sistemi tutarlı, her ikisi aynı anda varsa M sistemi
>> tutarsızdır.
>> 1931 yılında Kurt Gödel (1906-1978), eksiklik teoremi adıyla bilinen şu
>> teoremi kanıtladı. “Yeterince büyük tutarlı bir sistem içinde doğru olduğu
>> halde kanıtlanamayan önermeler (teoremler) vardır.” Bu teorem, sistemin işe
>> yaramaz olduğu anlamına gelmiyor. Bunu daha iyi anlayabilmek için, Turing
>> makinasına bakalım. Alan Mathison Turing (1912-1954), matematikte çözümü
>> olan her problemi çözecek mekanik bir aletin olup olamayacağını düşündü.
>> Adına mekanik makina diyoruz, ama o gerçekte bir demir yığını tasarlamadı.
>> Turing, bu günkü bilgisayarların çalışma ilkelerine çok benzeyen bir
>> yöntemle, çözümü gerçekte var olan bütün problemleri çözen mekanik bir
>> makinanın (daha doğrusu bir algoritmanın) var olamayacağını kanıtladı
>> (1936). Bu sonuç, farklı bir yaklaşımla Gödel’i doğrulamaktadır. Daha
>> sonra, G.Chaitin, tutarlı bir matematiksel sistem içinde kanıtlanabilecek
>> teoremlerin en çok sayılabilir sonsuz çoklukta olduğunu
>> 14
>> kanıtladı. Bunu daha açık söylersek, tutarlı bir sistemde sayılamayan
>> sonsuz çoklukta doğru önerme varsa, biz ancak onların sayılabilir sonsuz
>> tanesini kanıtlayabiliriz. Ötekiler doğru olmaya devam ederler. Bunu iyi
>> bilinen bir örneğe benzetelim. Gerçel (real) sayılar kümesi sayılamaz
>> sonsuz çokluktadır. Biz onu birer birer saymaya kalkarsak, onun içinden
>> ancak sayılabilir sonsuz tanesini (rasyonel sayılar kadarını) sayabiliriz.
>> Geride kalanları (irrasyonel sayılar kadarını) sayamayız; ama onlar gerçel
>> sayı kümesinde varlıklarını sürdürürler. Kurt Gödel’in eksiklik teoremi
>> buna benzer. Yeterine büyük (sayılamaz sonsuz çoklukta doğru önerme içeren)
>> bir sistemde, biz ancak onların sayılabilir sonsuz tanesini
>> kanıtlayabiliriz. Ama geride kalanlar doğru önerme olma niteliklerini
>> yitirmezler. Bu sonuç, sonsuzun olağanüstü özelliklerinden birisidir.
>> Belirsizlik (uncertainty)
>> Postmoderncilerin çok sevdiği kavramlardan birisi “belirsizlik”dir.
>> İki-değerli mantıkta belirsizlik olamaz. Orada bir önerme ya doğru ya da
>> yanlış’tır. Oysa, gerçek yaşamda önermeler hem doğru, hem yanlış ya da
>> biraz doğru, biraz yanlış olabilir. Daha ötesi, gözlemlere dayalı
>> önermelerin doğruluğu belli bir olasılık katsayısına bağlıdır. M.Ö.400 lü
>> yıllardan beri, doğru ve yanlış arasında bir şeylerin daha olması gerektiği
>> seziliyordu. Çünkü iki-değerli mantığın çatışkılar (paradox) yarattığı da
>> görülüyordu. Bu sorunu aşmak için çalışanlar arasında Polonyalı Jan
>> Lukasiewicz (1878 – 1956) anılmalıdır. Lukasiewicz geçen yüzyılın başında
>> çok-değerli mantığı kurdu. Önce doğru ve yanlış arasına bir ara-değer
>> (bilirsiz değer, nötr) koyarak üç-değerli mantığı belitsel biçimde ortaya
>> koydu. Bu sistem iki-değerli mantığı kapsayan daha genel bir sistem oldu.
>> Ama bu işin üç değerle kısıtlanamayacağı, sonsuz-değerli mantığa geçişin
>> doğallığı da ortaya çıkıyordu.
>> Fuzzy Mantığı
>> Doğa olaylarını açıklamak için kullandığımız matematiksel yöntemlerin ve
>> modellerin yararı, gücü ve heybeti tartışılamaz. Ancak, matematiğin kesin
>> deterministik niteliğinin günlük yaşama çoğunlukla uymaması, yüzyıllar
>> boyunca bilim adamlarını ve düşünürleri uğraştırmıştır. Matematiksel
>> temsiller, evrenin karmaşıklığı ve sınırsızlığı karşısında daima yetersiz
>> ve çok yapay kalmaktadır. Bu nedenle, doğa olaylarını açıklarken,
>> çoğunlukla, kesinliği (exactness - certainty) değil, belirsizliği
>> (vagueness - uncertainty) kullanırız. Doğal diller, doğal kavramları
>> açıklamakta çoğunlukla matematiksel modellerden daha etkilidir. 1965
>> yılında Lotfi Zadeh ilk cesur adımı attı ve fuzzy kümelerini ve fuzzy
>> mantığını tanımladı. Daha sonra, belirsizliği belirli kılabilmek için
>> soft-sets, hard-sets gibi kavramlar ortaya konuldu.
>> Bütün bunlar henüz emekleme dönemindedirler. Hiç birisi iki-değeri
>> mantığa dayalı matematiğin olasılıkla yaptığı işten fazlasını, belirsizliği
>> 15
>> belirlemek için yapamıyor. Bunlar arasında en eskisi ve en yaygını olan
>> Fuzzy sistemleri, klâsik matematiğin çözemediği hiç bir problemi çözemedi.
>> Bu yöndeki gelişmelerin bir işe yarayıp yaramadığını zaman gösterecektir.
>> Şimdilik Aristo mantığını terketmek için bir neden görünmüyor.
>> Belirsizliği, olasılık kuramıyla istediğimiz duyarlıkta belirleyebiliyoruz.
>> Bu günün teknolojisi için bu kadarı fazlasıyla yetiyor.
>> Son söz olarak, matematik ile postmodernizmin asla bağdaşamayacağını
>> yinelemekle yetinelim.
>> ::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
>> :::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
>>
>> 30.11.2016 16:41 tarihinde yilmaz akyildiz yazdı:
>>
>> anılaaar anılar...
>> madem ki bu ekranda "kel alakalar" a da yer var
>> alın size "kelaynak" ben den bazı hatıralar:
>>
>> Netekim kenan Evren darbe yapınca ben Kaddafi nin sosyalist Libya sına
>> tüydüm. Baktim ODTÜ Elektrikten (artık o da rahmetli, evet o da alkolle
>> intihar etti) Circuit Theory hocam "gominist" Yurdakul Ceyhun da orda,
>> (Resim 1). Dahası ODTÜ yü darmadağın eden faşist rektör Hasan Tan da orda
>> değilmi? Bu iki politik kutup ortasında da ismini eminim duyduğunuz
>> astrofizikçi Osman Demircan var. Bir duydum Osman bir matematik kitabı
>> yazıyormuş, fizikdeki integraller hakkında. Görmek istememe rağmen o kitabı
>> hala edinemedim. Ben de o arada, son ODTÜ Rektörlük seçimi ortamında
>> "intihal" olduğu iddiası ile yazarlarından birisine karşı politik silah
>> olarak kullanılan (yeni akit gazetesindeki haber) Diferasiyel Denklemler
>> kitabının Laplace kısmını yazmakla meşguldüm. Diğer taraftan da
>> mühendislere DE, Lin Alg, Cx Analiz derslerini veriyorum, (Matematik Bölümü
>> yok). İkinci resimde öğrencilerimle çölde bir piknikdeyiz, (benim yazılarım
>> resimsiz olmaz!). Ofis saatlerime daha çok kız öğrencilerim geliyorlar ve
>> matematikden çok benimle sohbeti seviyorlar. Bir tanesini unutamam:
>> "gençken evlendim, 2 çocuk doğurduktan sonra gördüğünüz gibi şişmanladım,
>> kocam (o da öğrenci imiş) artık bana bakmıyor, hafta sonları Malta ya
>> gidiyor.." Daha sonra öğrendim ki Kaddafi yazları bütün öğrencilerin
>> cebine döviz koyuyor ve bilhassa (o zamanlar demir perde arkası) avrupa
>> ülkelerine gönderiyor.
>>
>> Aradan 8 sene geçmiş, 1982 de o zamanki eşimle Varşovada ICM
>> Toplantısındayız, (3. Resimde, kendisini Berkeleyden iyi tanıdığım, benim
>> bir sınıf üzerimde, o senenin Yau ile Field Medalisti William Thurston u
>> son gördüğümde kendi kameramdan çekilmiş resmi, çok erken kaybettiğimiz
>> büyük topologist, Perelman Poincare yi onsuz çözemezdi, Bill in enteresan
>> bir resmini de internetden kopyalıyorum: Resim 4). Bir akşam eşimle bira
>> içmek istedik. Barımsı bir yere girdik. Bekle babam bekle, bize uğramıyor
>> garson. Sonunda olayı çaktık ve rüşvet vererek biramıza kavuşabildik,
>> (gominist rejim, daha ne olsun...) O gece bir de aynı yerde iki çingene
>> orta yerde öyle bir kavga ettiler ki anlatamam. Danışıklımıydı dövüşleri
>> yoksa çokmu sarhoştular pek anlayamadık, ama o manzarayı da unutamadık.
>> Ertesi gün rahat rahat kavgasız rüşvetsiz nerde bira içeriz öğrendik:
>> Barış Kendirli ve Mehmet Can hocaların bahsettikleri Grand Hotel! Atladık
>> gittik.
>> Aman allahım, Mehmet Can hoca ne kadar haklı, ben hayatımda daha güzel
>> kızlar bir de Moskova da turistlerin kaldığı otelde gördüm. Biralarımızı
>> ısmarladık güzelleri seyrediyoruz pazarlık yaparlarken. O da ne? Benim
>> Libyalı öğrencilerim takım halindeler. Kaddafi den cepler bol, pazarlık
>> dahi etmiyorlar. Beni de unutmamışlar, biralarımızı onlar ödediler...
>>
>> Not: işbu yazım Timur Hocanın "yazmalısın!" dediği yazı değildir.
>> Kastettği yazı zaten yazıldı, 2 senedir arşivimde beklemededir.
>>
>> 2016-11-30 13:39 GMT+03:00 yilmaz akyildiz <yilmaz.akyildiz at gmail.com>:
>>
>>> kel alaka
>>> Timur hoca nın mesajına olan 2 yoruma da..
>>>
>>> artık bu milletin, matematikçileri de dahil,
>>> kafayı sıyırttıklarına gerçekten inanır oldum
>>> ve kendimden de şüphelenmeye başladım...!
>>>
>>> Kimse de merak etmiyor ki Timur Hoca yılmaz a neden neyi "yazmalısın!"
>>> diyor/istiyor...
>>>
>>> Madem ki anılardan bahsediyor son yorum,
>>> ben de Vaşova 1982 ICM Toplantısından 2 resim ekliyorum. 2. resimde
>>> Yusuf Avcı da var ve en sağdaki çok kıymetli nazik insan artık rahmetli.
>>> İlk ve son görüşüm idi. İsmini dahi hatırlıyamıyorum şu an, ama tanıyanlar
>>> bilir. Aslı Denizli den Robert mezunu ve Boğaziçin de de hocalık yapmış
>>> ender güzel bir insan. Amerikada hocalık yaparken yalnız yaşadığı evinde
>>> (ev değil sanki kütüphane) bir sabah hayata veda etmiş bulundu.
>>> Ve madem ki anılardır mevzu bahis ben de size bir Cuma günü öğle namazı
>>> sonrası Riyad Meydanındaki izlenimlerimi anlatayım:
>>> Cuma cemaati dağılmış ve bir itfaiye arabası meydanı basınçlı sularla
>>> temizliyor, yerde kanlar vardı, gözlerimle gördüm. Sordum nedir olay,
>>> dediler "Filipinli (gariban olmalı) birisinin kafasını kestiler. Suçu
>>> yanında çalıştığı ailenin parasını çalmak"... Ben inanmadım, orada çalışan
>>> Filipinlileri tanıdım, çok medeni sakin çalışkan insanlar. Ama Krallık
>>> kendi halkına göz dağı vermek için arada bir kan akıtma ihtiyacını duyar.
>>> Kendi halkına dokunmaz, gelsin ordan bir gariban... Hintli ye dokunamaz
>>> çünkü Ghandi nin Hindistanı var. Paki ye dokunmaz müslüman. Arada bir türk
>>> kestiği de olmuştur ama en kolayı amerikan güdümündeki Filipinlerden
>>> getirin bir kurban.
>>> siz kalın sağlıcaklan..
>>> y.a.
>>>
>>> 2016-11-30 13:13 GMT+03:00 Baris Kendirli <baris.kendirli at gmail.com>:
>>>
>>>> Sene 1968, Varşova'da bir yıllık bir matematik kursuna
>>>> katılmıştım. Bir akşam Münevver Borzecka hanımefendinin yemeğindeydim.
>>>> Birden Mehmet kahkaha atarak Çetin Altan'ın bir yazısını bana gösterdi.
>>>> Çetin Altan bu yazısında Sosyalist ülkelerde kesinlikle "prostitute"
>>>> olamıyacağını iddia ediyordu.Mehmet, Çetin Altan gelsin de Varşova'daki
>>>> Grand Hotel'e bir baksın dedi. Gerçekten de Grand Hotel sözkonusu
>>>> hatunlarla kaynıyordu.
>>>>
>>>>
>>>> 30 Kasım 2016 11:07 tarihinde Mehmet Can <Mehmet.Can at listweb.bilkent.ed
>>>> u.tr> yazdı:
>>>>
>>>>>
>>>>> Nazimin biraz abarttigini bir kontrast vererek gostermeye calisayim.
>>>>>
>>>>>
>>>>> Necip Fazil bir mecliste genc radikallerin sairin onceki hayatina
>>>>> dair elestirilerine muhatap olmustu.
>>>>>
>>>>>
>>>>> cevabi soyle oldu:
>>>>>
>>>>>
>>>>> Tamam
>>>>>
>>>>> Sizler yetisip acmis kusursuz gullersiniz.
>>>>>
>>>>> Ben ise sizin fidaninizin dibindeki bokum (gubreyim), bok.
>>>>>
>>>>>
>>>>> Mehmet Can
>>>>>
>>>>> _____________________________________
>>>>>
>>>>> Prof. Dr. Mehmet Can
>>>>>
>>>>> *The University Information Technology Center*
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> *INTERNATIONAL UNIVERSITY OF SARAJEVO *
>>>>>
>>>>> *Hrasnicka cesta 15, 71000 Sarajevo, B&H*
>>>>>
>>>>> *Phone: +387 33 957 150 <+387%2033%20957-150> ; Fax: +387 33 957 105
>>>>> <+387%2033%20957-105>*
>>>>>
>>>>> *mcan at ius.edu.ba <mcan at ius.edu.ba> ius.edu.ba/mehmet-can
>>>>> <http://ius.edu.ba/mehmet-can>*
>>>>> ------------------------------
>>>>> *From:* Turkmath <turkmath-bounces at listweb.bilkent.edu.tr> on behalf
>>>>> of Mehmet Can <Mehmet.Can at listweb.bilkent.edu.tr>
>>>>> *Sent:* Wednesday, November 30, 2016 8:51:13 AM
>>>>> *To:* Timur Karacay; turkmath at listweb.bilkent.edu.tr
>>>>> *Subject:* [Turkmath:1677] Re: Yazmak zorundasın
>>>>>
>>>>>
>>>>> Sayin Karacay
>>>>>
>>>>>
>>>>> Bence Nazim biraz abartmis.
>>>>>
>>>>>
>>>>> Regards,
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> Mehmet Can
>>>>>
>>>>> _____________________________________
>>>>>
>>>>> Prof. Dr. Mehmet Can
>>>>>
>>>>> *The University Information Technology Center*
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> *INTERNATIONAL UNIVERSITY OF SARAJEVO *
>>>>>
>>>>> *Hrasnicka cesta 15, 71000 Sarajevo, B&H*
>>>>>
>>>>> *Phone: +387 33 957 150 <+387%2033%20957-150> ; Fax: +387 33 957 105
>>>>> <+387%2033%20957-105>*
>>>>>
>>>>> *mcan at ius.edu.ba <mcan at ius.edu.ba> ius.edu.ba/mehmet-can
>>>>> <http://ius.edu.ba/mehmet-can>*
>>>>>
>>>>>
>>>>> ------------------------------
>>>>> *From:* Turkmath <turkmath-bounces at listweb.bilkent.edu.tr> on behalf
>>>>> of Timur Karacay <tkaracay at listweb.bilkent.edu.tr>
>>>>> *Sent:* Tuesday, November 29, 2016 8:00 PM
>>>>> *To:* turkmath at listweb.bilkent.edu.tr
>>>>> *Subject:* [Turkmath:1676] Yazmak zorundasın
>>>>>
>>>>>
>>>>> Sevgili Yılmaz,
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> Layık olmadığım sözlerine nasıl yanıt vereceğimi bilmiyorum. Şu anda
>>>>> aklıma gelenler:
>>>>>
>>>>> 1. Sende yazma yeteneği olmasaydı, kimse yazmanı sağlayamazdı.
>>>>> Çok farklı bir üslubun var. O uslüp yazılarına çeşni katıyor.
>>>>>
>>>>> 2. Sen dünyayı en çok gezen yerli matematikçisin. Bunun
>>>>> değerini bil. “Çok gezen mi, çok yaşayan mı bilir?”
>>>>>
>>>>> 3. Neden yazman gerekiyor sorusuna, yeni duyduğum bir gerçek
>>>>> olay (fıkra) ile yanıt vereceğim.
>>>>>
>>>>> Nazım Hikmet, bu toprakların yetiştirdiği büyük ozanlardan biridir.
>>>>> Öyle olduğu için Bursa hapishanesinde yatmaktadır. Bir gün adalat
>>>>> bakanlığının müfettişlerinden birisi hapishaneyi teftişe gider;
>>>>> gitmişken ünü çok yayılan Nazım Hikmeti görmek ister. Hapishane müdürünün
>>>>> koltuğuna yayılmış halde , Nazım’ı çağırmalarını emreder. Nazım,
>>>>> zavallı bir mahkûm, mahkûm elbiseleri içinde içeri girer ve müfettişin
>>>>> yanında el pençe duran hapishane görevlilerinin karşısında, odanın orta
>>>>> yerinde ayakta bekler. Müfettiş ona “otur” demez. Kendisinin ne büyük,
>>>>> Nazımın ne küçük olduğunu ima eden konuşmalarını sürdürür. Son darbeyi
>>>>> indiren gladyatör edasıyla
>>>>>
>>>>> -“Aramızdaki farkı görüyor musun, haydi git koğuşuna” der!
>>>>>
>>>>> Nazım çıkmak için araladığı kapıdan geri döner:
>>>>>
>>>>> -Müfettiş Bey, Ömer Hayyam’ı biliyor musun?”
>>>>>
>>>>> der. Müfettiş Ömer Hayyam’ı hiç okumamıştır, ama adını duymuştur:
>>>>>
>>>>> -Evet, biliyorum!
>>>>>
>>>>> yanıtını verir. Nazım devam eder:
>>>>>
>>>>> Peki, Ömer Hayyam zamanında adalet işlerine bakan
>>>>> vezirin adını biliyor musun?
>>>>>
>>>>> Müfettiş yanıtı
>>>>>
>>>>> -Hayır ?
>>>>>
>>>>> olur. Nazım sakince devam eder:
>>>>>
>>>>> -Müfettiş Bey, işte aramızdaki fark odur.
>>>>>
>>>>> der ve kapıdan çıkar.
>>>>>
>>>>>
>>>>>
>>>>> --
>>>>> This message has been scanned for viruses and
>>>>> dangerous content by *MailScanner* <http://www.mailscanner.info/>,
>>>>> and is
>>>>> believed to be clean.
>>>>>
>>>>> _______________________________________________
>>>>> Turkmath mailing list
>>>>> Turkmath at listweb.bilkent.edu.tr
>>>>> http://yunus.listweb.bilkent.edu.tr/cgi-bin/mailman/listinfo/turkmath
>>>>>
>>>>>
>>>>
>>>> _______________________________________________
>>>> Turkmath mailing list
>>>> Turkmath at listweb.bilkent.edu.tr
>>>> http://yunus.listweb.bilkent.edu.tr/cgi-bin/mailman/listinfo/turkmath
>>>>
>>>>
>>>
>>
>> --
>> This message has been scanned for viruses and
>> dangerous content by *MailScanner* <http://www.mailscanner.info/>, and
>> is
>> believed to be clean.
>>
>>
>>
>> --
>> This message has been scanned for viruses and
>> dangerous content by *MailScanner* <http://www.mailscanner.info/>, and
>> is
>> believed to be clean.
>>
>
>
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://yunus.listweb.bilkent.edu.tr/pipermail/turkmath/attachments/20161130/0a483422/attachment-0001.html>
More information about the Turkmath
mailing list