[Turkmath:6976] Re: Fwd: Yapay zeka ile matematik üzerine gözlemler

Tue Feb 4 17:30:41 UTC 2025

Öncelikle bu forum da bilgi ve tecrübesini paylaşan meslektaşlarıma
teşekkür ediyorum.
Bu paylaşımların, matematiği ve ülkesinin sorunlarını dert edinen
insanların bir yansıması olduğunu biliyorum.
Değerlerini bilmek lazım, gün gelir bu  bilgi ve tecrübeleri
paylaşacak ne akademisyen nede ortam bulabiliriz.
Faruk Temur'un yazısına bende dolaylı olarak birşeyler eklemek
istiyorum. Bazı konular daha öncede bu forum da zaman zaman dile
getirildi.
Kendime kısa kısa notlar çıkardım ve paylaşmak istedim.

*1. Değişen Normlar ve Akademik Erozyon : *Son yıllarda akademide ve
yayın dünyasında pek çok norm değişti, hatta bozuldu.
Bir zamanlar “Olmaz böyleşey!” denilen durumlar, artık sıradanlaştı.
Kaliteden ödün verildiğinde ve emeğe saygı gösterilmediğinde, içi boş
ama
gürültüsü bol bir topluluk oluşuyor.

2. *Q1,Q2 ve Bilimsel Yayınların Dönüşümü :* Çıtayı yukarı taşımak
yerine, ticari dergilerin ortaya attığı Q1, Q2 gibi sınıflandırmalara
yönelmiş durumdayız.
Eğer ciddi bir makaleniz varsa, onu yayınlayacak prestijli dergiler
var: Annals of Mathematics, Communications on Pure and Applied
Mathematics,
Duke Mathematical Journal, American Journal of Mathematics, Journal of
Functional Analysis, Proceedings of the American Mathematical Society
gibi çok güzel
dergiler var. Bu dergiler bilimsel camiada uzun yıllardır saygınlığını
koruyor. Ancak, bu tür dergilerde yayın yapmak yerine, impact faktörü
yüksek ticari
dergilere yönelme eğilimi baskın hale gelmiş durumda.

3. Yapay Zeka ve Akademik Çalışmalar: Covid-19 döneminde (halen devam
ettiğini düşünüyorum), verilen ödevler ve sınavlarda yapay zeka
araçlarının kullanıldığını hepimiz fark ettik.
Özellikle öğrencilerin ödevlerinde bu durum açıkça görüldü. Ortaya
çıkan kontrolsüzlük, günümüzde de  devam ediyor.
Sınavlara 3-4 adet telefon ile gelen zengin bir öğrenci kitlesi neleri
hesaplıyor olabilir?
Bu durum, eğitim ve öğretimde yeni yöntemlerin kaçınılmaz olarak
gelişeceğini gösteriyor, ancak bu süreçte "atı alan Üsküdar’ı geçmiş"
olacak.

Haftalarca, hatta aylarca süren makale yazım süreci, "yapay zeka"
araçlarının ve ticari dergilerin hızlı yayın süreçlerinin etkisiyle
artık
çok kısa bir zamanda sonuçlanabiliyor. Ancak bu durum, bireysel
gelişimi teşvik etmek yerine, araştırmacıları tembelliğe ve "adaletsiz
avantajlar"
sağlamaya yönlendiren bir yolu açıyor. Bu, Köroğlu’nun meşhur sözünü
hatırlatıyor: “ delikli demir icat oldu, mertlik bozuldu.”

Düşünsenize  yapay zeka araçlarını kullanarak hızlıca makale yazıp,
akademik atama ve  yükseltme puanı kazananlarla, yıllarca prestijli
dergilerde
makalelerinin yayınlanmasını bekleyen emektar araştırmacıların aynı
kefeye konuluyor.  Bu adil bir yaklaşım değildir ve akademik dünyada
büyük bir
eşitsizlik yaratmaktadır. Bu nedenle, yapay zeka destekli çalışmaların
ciddiyetle ve titizlikle
incelenmesi artık bir zorunluluk hâline gelmiştir.

Akademik dürüstlüğü ve emeğin hakkını koruyabilmek için, bu tür
çalışmalara karşı sıkı denetim mekanizmaları
oluşturulmalı ve gereği uygulanmalıdır.Belki Yapay zeka ile yayın
yapanları yine yapay zeka araçları tespit edecektir, lakin biraz geç
kalınmış olacak.

*4. Kalite ve Derinlikten Uzaklaşma: *Profesörümüz, "PDE çalışıyorum,"
diyor ama Hörmander’i bile tanımıyor. Görüntü güzel (Q1 yayını var
yaa) ama içi boş!
Artık bilimsel içerik önemli değil, önemli olan “Hocamız Stanford
Üniversitesi’nin yaptığı en etkin bilim insanları listesinde,” gibi
övünmeler öne çıkıyor. Eğer
hocanız bu kadar iyiyse, neden Abel Ödülü’nü kazanmıyor?

6) Fabrika ayarlarına dönmeliyiz:=  bilenle bilmeyeni ayırt  etmek
Nasıl olacak bu? Bunun yeri Lisansüstü eğitimin yeniden inşaa edilmesi
gerekir  ve sıkı bir öğretim şart. *7. Matematik Lisansüstü Eğitimi ve
Önerilen Kaynaklar :  *Bilimsel anlamda dünya ile rekabet etmek
istiyorsak, ölçütlerimizi ciddi
biçimde gözden geçirmeliyiz. Bunun temeli, lisansüstü programlardan
başlar. Matematiğin temel alanlarına yönelik kaynakların özümsenmesi
ve
doktora yeterlilik sınavlarının dünya standartlarına uygun hale
getirilmesi şarttır.
Bir matematik lisansüstü programı dizayn etme şansım olsaydı,
aşağıdaki temel kaynakları şart koşardım(elbette başka iyi kaynaklar
vardır ) :
- Fonksiyonel Analiz: Rudin, ( meraklısı için Reed and Simon)
- Reel  Analiz:Folland
- Topoloji: Munkres
- Kompleks Analiz: Conway
- Calculus on Manifolds :Spivak
- Diferansiyel Geometri: Carmo, Spivak Vol1.
- Cebir: Dummit and Foote, Jacobson
- Diferansiyel Denklemler: Coddington and  Levinson
- Kısmi Diferansiyel Denklemler: Evans
Bu kaynakların yalnızca referans kitap olarak gösterilmesi yetmez.
Geçmişte kütüphanelerde sabahlayarak bu kitapların problemlerine kafa
yorduk.
Şimdi ise bir ödev veriyorsunuz, hemen MathStackExchange’e soruyorlar!

8.  Ölçme ve Değerlendirme Süreçleri : Doktora yeterlilik sınavlarının
uluslararası  bir standarda oturtulması
gerektiğini düşünüyorum. Şeffaflık, soru kalitesi ve değerlendirme
süreçleri net olmalı. Herkes doktora yapacak diye
bir kural yok. Doktora yapmak isteyen, bilime aç olmalı, gece gündüz
çalışmayı kabul etmeli.  Ancak günümüzde doktora, genelde kariyer ve
makam amacıyla yapılır hale geldi.  Eskiden, doçentlik sözlü sınavları
bilim dünyasında  bir ağırlığı  yeri vardı. Ancak günümüzde, bu
sınavlarda  basit diferansiyel ve integral hesabı gibi yüzeysel
sorularla  sınavları yapılması, sürecin
niteliğini sorgulatıyor. Üstelik, Zoom üzerinden yapılan sınavlar ilk
bakışta pratik bir çözüm gibi görünse de,
derinlemesine değerlendirildiğinde istenen sınav ortamının oluşmadığı görülüyor.

Eğer ölçme ve değerlendirme süreçleri ciddiyetle ele alınmazsa,
akademik dünyada yapılan tüm çalışmaların anlamı
kalır mı? Doçentlik gibi önemli bir unvan,  gerçek bir emeğin,
bilginin ve özverinin karşılığı olmalıdır.

9)  Önceliğimiz Kalite: Hak etmeden, siyasi bağlantılar ya da farklı
kulüpleri kullanarak yükselenlere karşı durmalıyız. Matematiğe gönül
verenler
olarak, değersiz problemlerle uğraşanlara itibar etmemeliyiz. Kalite
ve derinlik her zaman önceliğimiz olmalı.
Gerçekten,  size sorsam, ilk defa (1+2+...+n)^2 = 1^3 + 2^3 +...+ n^3
formülünü kim buldu? , çoğumuz cevaplayamayız.
Ancak, "Bana ödül vermek isteyenlere soruyorum: Siz kimsiniz ki bana
ödül veriyorsunuz?" dercesine  Field Medal kabul etmeyen
Grigori Perelman’ı bilmeyen ciddi bir matematikçi yoktur.
Mesele, her zaman kalite ve derinliktir. Yaşadığımız tüm problemlerin
altında bu yatmaktadır.Kaliteye
odaklanmadan, dünya matematiğiyle rekabet etmemiz mümkün değil.
Kalitenin kontrolü için ise "External Reviewer"
(bağımsız dış değerlendirme uzmanları) sisteminin devrede olması
elzemdir. Bu yaklaşım, yalnızca matematikte değil, tüm
bilim dallarında sürdürülebilir bir gelişimin temel taşıdır.

10)  Çalışma Ortamları ve Haksızlıklar : Farklı fikirler her zaman bir
zenginlik kaynağıdır. Ancak kalite söz
konusu olduğunda, kişisel çekişmeleri bir kenara bırakmalı ve adaletle
hareket etmeliyiz. Geçmişte olduğu gibi,
bazı yöneticiler yetkilerini yanlış amaçlarla kullandığını duyduk ve
duyuyoruz. Bu tür yaklaşımlara hem
bireysel olarak ve  hem de "ilgili meslek kuruluşlarının " bu tür
haksızlıkların karşısında durarak her zaman kalitenin yanında durmalı.

11) Kurdu Çakala Boğdurmak: Yaşananları okudukça ve tecrübelerimizle
sabit olan olaylara baktığımda, en
çok dikkatimi çeken şey bu oluyor.  Bilimsel derinliği olmayan,
okuduğu ve öğrendiği teoremleri hazmedememiş,
güzellikleri görememiş ve üretemeyenler, ne yazık ki bu tür işlerle
meşgul olur. Oysa çözülmeyi bekleyen  binlerce  matematik problemi
dururken, zamanlarını ve enerjilerini küçük hesaplara, başkalarının
ayağını kaydırmaya harcarlar. Bu durum sadece bireylere değil,
bilime ve topluma da büyük zarar veriyor.  Çünkü gerçek üretimin ve
gelişimin önünü tıkayan bu zihniyet, değerli insanları yıldırır ve
potansiyel
katkılarını engeller.

Bekir.

----- İletilen Mesaj -----
Kimden: FARUK TEMUR >
Kime: akademik at iyte.edu.tr
<http://yunus.listweb.bilkent.edu.tr/cgi-bin/mailman/listinfo/turkmath>,
math-akademik at iyte.edu.tr
<http://yunus.listweb.bilkent.edu.tr/cgi-bin/mailman/listinfo/turkmath>
Gönderilenler: Mon, 27 Jan 2025 00:22:56 +0300 (TRT)
Konu: Yapay zeka ile matematik üzerine gözlemler

Merhaba kıymetli hocalarım,

Son 3 yıldır gündemimize oturan yapay zekanın mesleğimize bugün ve
gelecekteki etkilerinin neler olabileceğinin farkında olmamız
elzemdir. Son günlerde bu bağlamda
yoğun biçimde düşünmekteyim. Bu bağlamda bir deneme yaptım,
sonuçlarını sizinle paylaşmak isterim.

Birkaç ay önce Dr. Haydar Göral hocamızın düzenlediği bir çalıştay
sırasında aklıma aritmetik dizileri rassal kümelerde aramakla ilgili
bir soru gelmişti. Bu soruyu literatürde araştırdığımda bulamamıştım.
Bunun üzerine birkaç gün içinde kısa bir makale ile bu soruyu çözdüm,
ve yazdım. Fakat giriş kısmını daha iyi yazabilmek için tekrardan
literatürü -Google Scholar kullanarak anahtar kelimeler aracılığıyla-
taradığımda bir buçuk günlük bir çabanın sonucunda literatürde bu
konunun çok ayrıntılı bir biçimde çalışıldığını gördüm ve makaleyi
yayınlamaya gerek kalmadı. Ertesi gün Deepseek ve Chatgpt'ye interneti
tarattığımda birbuçuk günde bulduğum makaleleri bana 15 saniyede
getirdiler. Buradan literatür taramasının artık Google scholar
üzerinden manuel olarak yapılmasının geçmişte kaldığını anladım.

Sonrasında makalenin ana sorusunu doğrudan Deepseek'e sormak aklıma
geldi. Eksiklikleri olmakla birlikte ana fikirleri ve sonucu doğru
olarak buldu. Eksiklikleri de belirtip daha ayrıntılı bilgi almak da
mümkün oldu. Üstelik internete başvurmadan dahi çözümü bulabiliyor
Deepseek. Ekte benim yazdığım makale ve Deepseek'in verdiği çözümü
sizinle paylaşıyorum. Olasılığın temel fikirlerini az çok bilen her
hocamızın makaleleri takip edebileceğini düşünüyorum. Deepseek'in
makalesini yorumlarla anlatmaya ve eksikliklerini işaret etmeye
çalıştım.

Bu çarpıcı sonuçlar ışığında, aklımızdaki araştırma sorularını
öncelikle yapay zeka üzerinde denemek, çözemediğini gördükten sonra da
parçalara bölerek kısmen de olsa yapay zekadan faydalanmak elzemdir
diye düşünüyorum. Literatür taramasında da mutlaka yapay zekadan
istifade etmeliyiz kanısındayım.

Başka alanlarda çalışan hocalarımız da kendi alanlarında yapay zekanın
etkilerini paylaşırlar ise İYTE camiasına çok faydalı olur diye
düşünüyorum.

İyi çalışmalar,
Dr. Faruk Temur
İYTE MATEMATİK
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://yunus.listweb.bilkent.edu.tr/pipermail/turkmath/attachments/20250204/1d8e0524/attachment-0001.html>