[Turkmath:1968] Re: Yoneylem arastirmasi

Tue Feb 14 21:07:01 UTC 2017

Sayın Yılmaz bey . . .

*hadi bilin bakalım "Operations Research" ün Türkçe karşılığı  *
*"Yöneylem Araştırması" ismini bize kim kazandırmıştır?*
*a. cahit arf*
*b. kemal sunal*
*c. hayri körezlioğlu*
*d. can akkoç*
*e. şener şen*
*f. mustafa akgül*
*g. osman oğuz*
*h. ahmet alkan*
*i. ahmet hakan*
*z. zafer ercan*

*ilk doğru bilene Zafer Ercan ın Nesin yayınlarından yakında çıkacak "Genel
Topoloji" kitabının imzalı bir kopyasını vereceğimi burada taahhüt
ediyorum!*
*y.a.*

sorduğunuz soru ile verdiğiniz cevap şıkları arasında bir tutarsızlık çıktı
ortaya . . .

Sorduğunuz sorunun cevabini . . .bütün detayları ile sayın Uluğ Çapar
 verdi . . .

Keşke cevap şıklarını yazmasaydınız da . . .   açıklamaya hiç gerek
duyulmayacak bazı gerçekler ortaya çıkmasaydı . . .

Neyse şimdi  sayın Uluğ Çapar sayesinde hem siz sorduğunuz sorunun
bilmediğiniz cevabını öğrenmiş oldunuz   hem de ben "" Kemal Sunal - Şener
Şen "" espri ödülü kazanmış oldum . . .

Teşekkürler sayın  Uluğ Çapar . . .

Sayenizde sayın Yılmaz bey bilmediğini öğrenerek  kazançlı çıktı . . .

Hem de ben varlığınızla renklenen bu ekrandan . . .espri ödülü alarak . .
kazanarak çıkmışoldum . . .

Teşekkürler . . .Ama Yılmaz beyden sorduğu soruya layık .. . .ödülümü
beklerim artık . . .

14 Şubat 2017 22:42 tarihinde Uluğ Çapar <Ulug.Capar at listweb.bilkent.edu.tr>
yazdı:

> Sevgili Yılmaz,
>
> Ödüllü soruna şu ana kadar sadece tek bir esprili yanıt sayın Hüseyin
> Eğinç'ten geldi.
> Başka yanıt geleceğe de benzemiyor.
>
> Ben bu terimin türetiliş sürecine  şahit olmuş, hatta süreç içinde bulunmuş
> biri olarak değerli liste üyelerine bu konuda bilgi vermekle yükümlü
> hissettim
> kendimi. Benim tabii ödülü istemem çok garip olur, Hüseyin Eğinç'e ise
> "Şener Şen-Kemal Sunal" espri ödülü verilebilir !
>
> Bu terimi geliştiren kişi şu anda turkmath listesinin üyesidir, arada
> yazılar da yazar. fakat "bu terimi ben ürettim" demek tevazuu ile
> bağdaşmaz. Onun için bu sessizliğini doğal karşılamak lazım.
>
> Bu terimi üreten kişi sayın Prof.Dr. Barış Kendirli'dir !Yani 'Operations
> Research'
> = (OR) dalının Türkçe isim babası, Yöneylem kelimesinin mucidi Barış
> Kendirli'dir.
> Hikaye kabaca şöyle :
>
> Bundan yaklaşık yarım asır kadar once ! (daha doğrusu 51,5 yıl once)
> Turkiye'nin
> OR konusundaki ilk PhD si Halim Doğrusöz TÜBİTAK bünyesi içinde ilk OR
> ünitesini kurdu. Verdiği ilana başvuran 100 civarında adaydan 5 kişiyi
> kurucu kadroya dahil etti. Bu 5 genç bendeniz, Emin Gezen, Barış Kendirli,
> Muhittin Oral ve Çelik Parkan'dan oluşuyordu, (her yaşlı insan vakti ile
> gençtir !)
> Ben, Bariş ve Çelik İTÜ çıkışlı mühendislerdik. Emin Fransa'da
> tekstil mühendisliği tahsili yapmıştı ve OR konusunda biraz birikimi
> vardı. Muhittin ise O.D.T.Ü. de yönetim bilimleri okumuştu. Bu unite devlet
> kurumlarından ve  endüstriden uygulamalı projeler almağa başladı. En önemli
> ikisi Keban barajı inşaatı iş planlaması ve Sümerbank
> reorganizasyonu idi. Keban barajındaki 3000 e yakın proje kaleminin optimal
> bir zamanlama ve iş sırası  içinde yürütülmesi için CPM , PERT ve rassal
> CPM gibi teknikleri uygulamağa çalışmıştık. Ha keza Sümerbank'ta da
> benzer araştırmalar söz konusu idi.
>
> Her şey iyi fakat OR'ın Türkçe karşılığı olarak kullanılan "Harekat
> Araştırması"
> terimi biraz garipseniyordu. Gerçekte Genel Kurmay içinde böyle bir birim
> de vardı.
> "Harekat" çoğul eki dahil bütünü ile Arapça idi. Ordu ve savaşı
> çağrıştıryordu.
> Kullanılan diğer karşılıklar "operasyonel araştırma" ve "işlemler
> araştırması" idi.
> Bunların ilki konuyu ordudan alıp hastaneye sokuyordu (!), ikincide ise
> "işlem" lafı çok geneldi, hiç bir şey ifade etmiyordu. "Operations
> Research"in meta-mot tercümesi için de başka bir yol gözükmüyordu. Onun
> için dendi ki
> dalın adını tercüme etmeğe çalışmak yerine dalı yeniden tanımlayalım.
> Bunun için bizlerden ve ilgili kişilerden öneriler istendi. Öneriler
> toplandı
> ve karar için konu ile ilgili herkes (bizim ünite, Genel Kurmay'da harekat
> Araştırması şubesi başkanı Albay Mehmet Karavelioğlu , İTÜ ve İstanbul
> Üniversitesi 'nde konu ile biraz uzaktan da olsa ilgili Prof.lar  Faruk Akün
> ve İlhami Karayalçın, ayrıca dil kousunda Türk Dil Kurumu'nda bir iki
> uzman bir konferansa davet edildi. Dil konularına da meraklı arkadaşımız
> Barış Kendirli bu konferansa
> iki öneri ile geldi : "Erek-izlem araştırması" ve "Yöneylem Araştırması".
> Ayıplı kelimeleri de çağrıştıran ilk öneri beğenilmedi, fakat ikincisini
> yani "Yöneylem Araştırması" nı herkes tuttu. Türk Dil Kurumcuları da
> kelimeyi
> çok fonetik ve telaffuzu kolay buldular. Böylece "Yöneylem Araştırması" adı
> resmileşmiş oldu. Dönemin aşırı sol dergisi YÖN ile bağlantılı gözüktüğü
> için dönemin siyasilerinden tepkiler geldi, fakat Halim Doğrusöz onları
> gayet güzel ikna etmesini bildi ve isim pekişti.
>
> Halim Bey'in doktora hocası OR dalının kurucularından Russel Ackoff idi.
> Halim Bey Yöneylem Araştırması kelimesinin macerasını kendisine
> naklettiğinde  Ackoff bunun İngilizce tercümesini sormuş. Halim Bey de
> "Research on Directed Actions" diye İngilizce'ye çevirince Ackoff
> "Oho, that is much better than English name" demiş ve eklemiş
> "that means research on purposeful actions" (Kaynak : Halim Doğrusöz
> : Yöneylem Araştırması serüvenim ; YAD yayınları, 2009).
>
> Peki sonra TÜBİTAK'ın Yöneylem Araştırması Ünitesine ne oldu ?
> Ben, Barış Kendirli ve Emin Gezen matematik sevgilerimize mağlup olarak
> bir sure sonra birimden ayrıldık, matematik doktoraları yaptık. Bizlerden
> sonra
> Merih Celasun, Ömer Saatçioğlu, Ünver Çınar ve daha genç jenerasyondan
> Çağlar-Sibel Güven , Osman Oğuz, Gündüz Ulusoy Halim Doğrusöz'ün
> meşalesini daha uzaklara taşıdılar.  Barış Kendirli yakın zamanlara kadar
> Fatih Üniversitesi Matematik Bölümü başkanı idi. Muhittin Oral endüstri
> mühendisliği doktorası yaptı, daha sonraları Sabancı Üniversitesi kurucu
> dekanlarından oldu. Emin Gezen Dünya Sağlık Teşkilatında görevde iken
> Afrika'da ciddi bir felç geçirdi.
> Halen Cenevre'de WHO  gözetiminde tedavisi sürüyor. Çelik Parkan da
> OR doktorası yaptı, Hong Kong dahil bir çok ülkede görev yaptı ama şu anda
> izini kaybetmiş durumdayız. Bendeniz O.DT:Ü de 15, Yarmouk Üniversitesi
> (Ürdün)'nde
> 5, Bilkent'te 3, Doğu Akdeniz Üniversitesi (K.K.T.C.) 'nde 12 , Sabancı'da
> 7 yıl çalıştıktan sonra emekli oldum.  28 ci Ulusal  Matematik  Sempozyumu
> (Antalya) 'nda üç konuşma ile özetini vermeğe çaliştığım "Genelleştirilmiş
> Fonksiyonların 4 yüzü : doğrusal, doğrusal olmayan, rassal ve sonsuz
> boyutlu distribüsyonlar"
> başlıklı kitabımı tamamlamağa çalışıyorum (yani Schwartz distribüsyonları
> (linear) ve ötesi). Bu konuda benimle yazışmak isteyen olursa mutlu olurum.
>
> Yöneylem Üniversityesi TÜBİTAK'ın biraz yanlış kararı ile 1973 te
> Gebze'deki
> Endüstriyel ve Uygulamalı Araştırmalar bölümüne taşındı ve çöküşe   geçti.
> Daha sonra Muhittin Oral Ünitenin başına geçti ama çöküşe engel olamadı.
> Ona karsın O.D.T.Ü de gene Halim Hoca'nın girişimleri ile İstatistik ve
> Yöneylem Bölümü ve SİBAREN (Sistem Bilimleri Araştırma Enstitüsü) kuruldu.
>
> George Dantzig'e gelince Yöneylem Araştırmasının en önemli matematiksel
> silahlarından Linear Programming  (LP) e bulduğu Simplex algorithması
> ile (1947) en önemli katkıyı yapan araştırmacı.
>
> LP de genelde maximize veya minimize edilmesi (ya da optimize) istenen
> n değişkenli bir objective fonksiyonu var. Fakat Constrained Maxima-Minima
> nın
> daha genel bir hali olarak bu değişkenler eşitsizlikler ile verilen
> (diyelim ki
> m tane) kısıtı sağlamak zorunda. Bu kısıtlar zaman sınırlamalarını, ya da
> kıt para, enerji veya  endüstriyel girdileri temsil ediyor olabilir. Bu
> eşitsizlikler
> genelde n boyutlu uzayın konveks bir politopunu belirler. Choquet teorisi
> ile
> de bağıntılı olarak objective fonksiyonunun optimal değerlere bu konveks
> politopun "extreme" noktalarının birinde ulaştığı biliniyor. İşte
> Dantzig'in
> bulduğu algoritma bu konveks politopun bir extreme  noktasından diğer
> extreme noktasına giderek fonksiyonun max veya min. unun nispeten az
> adımda bulunma yöntemini veriyor. LP teorisi ve de simplex algoritması
> belki de bütün uygulamalı matematiğin en estetik buluşlarından biri..
> Fakat gel gör ki bilgisayar bilimlerinin gelişmesi ve de kompleks
> sistemlerde değişken sayısının çok fazla olması halinde LP nin simplex
> ile çözümü çok bilgisayar zamanı alıyor (üssel karmaşıklık). O zaman 1960
> lı
> yıllardan sonra "inner point" algoritmaları geliştiriliyor.
>  Hadjiyan  ve Karmarkar tarafından geliştirilen bu algoritmalar üssel
> yerine polinomsal bilgisayar zamanı alıyor. İnner point , ellipsoid
> algoritmaları-nda konveks polinomun extreme noktalarında gezinmek yerine
> bölge içinde
> bir noktadan başlıyoruz ve sınıra doğru ilerleyip optimal değeri tam
> olarak bulamasak ta ona polinomsal bilgisayar zamanı içinde istenen hata
> payı içinde yaklaşabiliyoruz. Exact çözüm yerine istenen yaklaşıklıktaki bu
> çözüm uygulama açısından tamamen yeterli oluyor !
>
> Sıkıcı olmağa başlayan uzun yazımı noktalamadan once sayın Alp Eden başta
> olmak üzere yakın zamanlar Türk Matematik tarihi ile ilgilenen
> meslektaşlarıma
> ilginç bir hususu arzedeyim.
>
> Sayın hocam Cahit Arf sanırım hiç bir Üniversite ile bağlantılı olmadığı
> bir periyotta Genel Kurmay'daki Harekat Ünitesi başkanlğına, ya da tam emin
> değilim Eskişehir'deki Hava Kuvvetleri ARGE'sine danışmanlık yapmış ve
> bu arada LP problemi ile ilgilenmiş. Ona doğrusal proglamlama probleminin
> ne olduğunu anlatmışlar. O da bir çok problemde uyguladığı sıfırdan
> başlayarak kurgulamadaki üstün yaratacılığını kullanarak LP problemi için
> bir çözüm
> bulmuş. Bu çözüm kayıp. Belki Gn Kur. Bşk. lığı veya Hava Kuvvetleri
> arşivlerinde mevcuttur. Herhalde Simplexin bulunduğu 1947 den sonradır
> çalışması  ama İnner Point algortitmalrının geliştirilmesinden önce
> olabilir.
>
> Cahit Hoca simplex ile ilgili bir makale veya kitap okumuş olamaz.
> Hatırlarım
> şunu söylerdi : "Ben hiç bir kitabı baştan sona okumadım. Biraz başlarım,
> sonra kendim devam ederim. Bir sure sonra bakarım kitapta nereye gelmişim
> diye !"
>
> Saygılarımla,
>
> Uluğ Çapar
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
> _______________________________________________
> Turkmath mailing list
> Turkmath at listweb.bilkent.edu.tr
> http://yunus.listweb.bilkent.edu.tr/cgi-bin/mailman/listinfo/turkmath
>
>
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://yunus.listweb.bilkent.edu.tr/pipermail/turkmath/attachments/20170214/0c100cf7/attachment-0001.html>