[Turkmath:1969] Re: Yoneylem arastirmasi

Tue Feb 14 21:33:17 UTC 2017

böyle bir yazıya neden olduğum için kendimi mutlu hissederken Uluğ ağbimize
yeni yazmakta olduğu kitabında kolaylık, hatıralarını yazmakta devam ve
huzurlu sıhhatli uzun bir ömür diliyorum.
iyi ki varsınız..
y.a.
NOT:
1. Barış Kendirli dostumdan özür dileyemiyorum çünkü ben bu hikayeyi
bilmiyordum.
2. Hüseyin Eğinç de (yarı) ben, Barış Kendirli ve Uluğ ağbi gibi itü
inşaatlı dır, (1964-69), 2.5 sene Taşkışla da sınıf arkadaşım son 6 yıldır
da ege de yakındaşımdır. 50 sene sonra bile anamın hamsili pilavını
unutamamış birisidir... bu sitemize nasıl sızdı bilmiyorum. ben neden olmuş
olamam. bu arada bu sabah kendisine şener şen - teselli mükafatı olarak şu
kısa videoyu göndermiştim. (Cemal Koç Züğürt Ağa için gelmiş-geçmişin en
büyük filmi demiştir, ben de aynısını diyorum)
https://www.youtube.com/watch?v=zzkHYyJqh7w

2017-02-14 22:42 GMT+02:00 Uluğ Çapar <Ulug.Capar at listweb.bilkent.edu.tr>:

> Sevgili Yılmaz,
>
> Ödüllü soruna şu ana kadar sadece tek bir esprili yanıt sayın Hüseyin
> Eğinç'ten geldi.
> Başka yanıt geleceğe de benzemiyor.
>
> Ben bu terimin türetiliş sürecine  şahit olmuş, hatta süreç içinde bulunmuş
> biri olarak değerli liste üyelerine bu konuda bilgi vermekle yükümlü
> hissettim
> kendimi. Benim tabii ödülü istemem çok garip olur, Hüseyin Eğinç'e ise
> "Şener Şen-Kemal Sunal" espri ödülü verilebilir !
>
> Bu terimi geliştiren kişi şu anda turkmath listesinin üyesidir, arada
> yazılar da yazar. fakat "bu terimi ben ürettim" demek tevazuu ile
> bağdaşmaz. Onun için bu sessizliğini doğal karşılamak lazım.
>
> Bu terimi üreten kişi sayın Prof.Dr. Barış Kendirli'dir !Yani 'Operations
> Research'
> = (OR) dalının Türkçe isim babası, Yöneylem kelimesinin mucidi Barış
> Kendirli'dir.
> Hikaye kabaca şöyle :
>
> Bundan yaklaşık yarım asır kadar once ! (daha doğrusu 51,5 yıl once)
> Turkiye'nin
> OR konusundaki ilk PhD si Halim Doğrusöz TÜBİTAK bünyesi içinde ilk OR
> ünitesini kurdu. Verdiği ilana başvuran 100 civarında adaydan 5 kişiyi
> kurucu kadroya dahil etti. Bu 5 genç bendeniz, Emin Gezen, Barış Kendirli,
> Muhittin Oral ve Çelik Parkan'dan oluşuyordu, (her yaşlı insan vakti ile
> gençtir !)
> Ben, Bariş ve Çelik İTÜ çıkışlı mühendislerdik. Emin Fransa'da
> tekstil mühendisliği tahsili yapmıştı ve OR konusunda biraz birikimi
> vardı. Muhittin ise O.D.T.Ü. de yönetim bilimleri okumuştu. Bu unite devlet
> kurumlarından ve  endüstriden uygulamalı projeler almağa başladı. En önemli
> ikisi Keban barajı inşaatı iş planlaması ve Sümerbank
> reorganizasyonu idi. Keban barajındaki 3000 e yakın proje kaleminin optimal
> bir zamanlama ve iş sırası  içinde yürütülmesi için CPM , PERT ve rassal
> CPM gibi teknikleri uygulamağa çalışmıştık. Ha keza Sümerbank'ta da
> benzer araştırmalar söz konusu idi.
>
> Her şey iyi fakat OR'ın Türkçe karşılığı olarak kullanılan "Harekat
> Araştırması"
> terimi biraz garipseniyordu. Gerçekte Genel Kurmay içinde böyle bir birim
> de vardı.
> "Harekat" çoğul eki dahil bütünü ile Arapça idi. Ordu ve savaşı
> çağrıştıryordu.
> Kullanılan diğer karşılıklar "operasyonel araştırma" ve "işlemler
> araştırması" idi.
> Bunların ilki konuyu ordudan alıp hastaneye sokuyordu (!), ikincide ise
> "işlem" lafı çok geneldi, hiç bir şey ifade etmiyordu. "Operations
> Research"in meta-mot tercümesi için de başka bir yol gözükmüyordu. Onun
> için dendi ki
> dalın adını tercüme etmeğe çalışmak yerine dalı yeniden tanımlayalım.
> Bunun için bizlerden ve ilgili kişilerden öneriler istendi. Öneriler
> toplandı
> ve karar için konu ile ilgili herkes (bizim ünite, Genel Kurmay'da harekat
> Araştırması şubesi başkanı Albay Mehmet Karavelioğlu , İTÜ ve İstanbul
> Üniversitesi 'nde konu ile biraz uzaktan da olsa ilgili Prof.lar  Faruk Akün
> ve İlhami Karayalçın, ayrıca dil kousunda Türk Dil Kurumu'nda bir iki
> uzman bir konferansa davet edildi. Dil konularına da meraklı arkadaşımız
> Barış Kendirli bu konferansa
> iki öneri ile geldi : "Erek-izlem araştırması" ve "Yöneylem Araştırması".
> Ayıplı kelimeleri de çağrıştıran ilk öneri beğenilmedi, fakat ikincisini
> yani "Yöneylem Araştırması" nı herkes tuttu. Türk Dil Kurumcuları da
> kelimeyi
> çok fonetik ve telaffuzu kolay buldular. Böylece "Yöneylem Araştırması" adı
> resmileşmiş oldu. Dönemin aşırı sol dergisi YÖN ile bağlantılı gözüktüğü
> için dönemin siyasilerinden tepkiler geldi, fakat Halim Doğrusöz onları
> gayet güzel ikna etmesini bildi ve isim pekişti.
>
> Halim Bey'in doktora hocası OR dalının kurucularından Russel Ackoff idi.
> Halim Bey Yöneylem Araştırması kelimesinin macerasını kendisine
> naklettiğinde  Ackoff bunun İngilizce tercümesini sormuş. Halim Bey de
> "Research on Directed Actions" diye İngilizce'ye çevirince Ackoff
> "Oho, that is much better than English name" demiş ve eklemiş
> "that means research on purposeful actions" (Kaynak : Halim Doğrusöz
> : Yöneylem Araştırması serüvenim ; YAD yayınları, 2009).
>
> Peki sonra TÜBİTAK'ın Yöneylem Araştırması Ünitesine ne oldu ?
> Ben, Barış Kendirli ve Emin Gezen matematik sevgilerimize mağlup olarak
> bir sure sonra birimden ayrıldık, matematik doktoraları yaptık. Bizlerden
> sonra
> Merih Celasun, Ömer Saatçioğlu, Ünver Çınar ve daha genç jenerasyondan
> Çağlar-Sibel Güven , Osman Oğuz, Gündüz Ulusoy Halim Doğrusöz'ün
> meşalesini daha uzaklara taşıdılar.  Barış Kendirli yakın zamanlara kadar
> Fatih Üniversitesi Matematik Bölümü başkanı idi. Muhittin Oral endüstri
> mühendisliği doktorası yaptı, daha sonraları Sabancı Üniversitesi kurucu
> dekanlarından oldu. Emin Gezen Dünya Sağlık Teşkilatında görevde iken
> Afrika'da ciddi bir felç geçirdi.
> Halen Cenevre'de WHO  gözetiminde tedavisi sürüyor. Çelik Parkan da
> OR doktorası yaptı, Hong Kong dahil bir çok ülkede görev yaptı ama şu anda
> izini kaybetmiş durumdayız. Bendeniz O.DT:Ü de 15, Yarmouk Üniversitesi
> (Ürdün)'nde
> 5, Bilkent'te 3, Doğu Akdeniz Üniversitesi (K.K.T.C.) 'nde 12 , Sabancı'da
> 7 yıl çalıştıktan sonra emekli oldum.  28 ci Ulusal  Matematik  Sempozyumu
> (Antalya) 'nda üç konuşma ile özetini vermeğe çaliştığım "Genelleştirilmiş
> Fonksiyonların 4 yüzü : doğrusal, doğrusal olmayan, rassal ve sonsuz
> boyutlu distribüsyonlar"
> başlıklı kitabımı tamamlamağa çalışıyorum (yani Schwartz distribüsyonları
> (linear) ve ötesi). Bu konuda benimle yazışmak isteyen olursa mutlu olurum.
>
> Yöneylem Üniversityesi TÜBİTAK'ın biraz yanlış kararı ile 1973 te
> Gebze'deki
> Endüstriyel ve Uygulamalı Araştırmalar bölümüne taşındı ve çöküşe   geçti.
> Daha sonra Muhittin Oral Ünitenin başına geçti ama çöküşe engel olamadı.
> Ona karsın O.D.T.Ü de gene Halim Hoca'nın girişimleri ile İstatistik ve
> Yöneylem Bölümü ve SİBAREN (Sistem Bilimleri Araştırma Enstitüsü) kuruldu.
>
> George Dantzig'e gelince Yöneylem Araştırmasının en önemli matematiksel
> silahlarından Linear Programming  (LP) e bulduğu Simplex algorithması
> ile (1947) en önemli katkıyı yapan araştırmacı.
>
> LP de genelde maximize veya minimize edilmesi (ya da optimize) istenen
> n değişkenli bir objective fonksiyonu var. Fakat Constrained Maxima-Minima
> nın
> daha genel bir hali olarak bu değişkenler eşitsizlikler ile verilen
> (diyelim ki
> m tane) kısıtı sağlamak zorunda. Bu kısıtlar zaman sınırlamalarını, ya da
> kıt para, enerji veya  endüstriyel girdileri temsil ediyor olabilir. Bu
> eşitsizlikler
> genelde n boyutlu uzayın konveks bir politopunu belirler. Choquet teorisi
> ile
> de bağıntılı olarak objective fonksiyonunun optimal değerlere bu konveks
> politopun "extreme" noktalarının birinde ulaştığı biliniyor. İşte
> Dantzig'in
> bulduğu algoritma bu konveks politopun bir extreme  noktasından diğer
> extreme noktasına giderek fonksiyonun max veya min. unun nispeten az
> adımda bulunma yöntemini veriyor. LP teorisi ve de simplex algoritması
> belki de bütün uygulamalı matematiğin en estetik buluşlarından biri..
> Fakat gel gör ki bilgisayar bilimlerinin gelişmesi ve de kompleks
> sistemlerde değişken sayısının çok fazla olması halinde LP nin simplex
> ile çözümü çok bilgisayar zamanı alıyor (üssel karmaşıklık). O zaman 1960
> lı
> yıllardan sonra "inner point" algoritmaları geliştiriliyor.
>  Hadjiyan  ve Karmarkar tarafından geliştirilen bu algoritmalar üssel
> yerine polinomsal bilgisayar zamanı alıyor. İnner point , ellipsoid
> algoritmaları-nda konveks polinomun extreme noktalarında gezinmek yerine
> bölge içinde
> bir noktadan başlıyoruz ve sınıra doğru ilerleyip optimal değeri tam
> olarak bulamasak ta ona polinomsal bilgisayar zamanı içinde istenen hata
> payı içinde yaklaşabiliyoruz. Exact çözüm yerine istenen yaklaşıklıktaki bu
> çözüm uygulama açısından tamamen yeterli oluyor !
>
> Sıkıcı olmağa başlayan uzun yazımı noktalamadan once sayın Alp Eden başta
> olmak üzere yakın zamanlar Türk Matematik tarihi ile ilgilenen
> meslektaşlarıma
> ilginç bir hususu arzedeyim.
>
> Sayın hocam Cahit Arf sanırım hiç bir Üniversite ile bağlantılı olmadığı
> bir periyotta Genel Kurmay'daki Harekat Ünitesi başkanlğına, ya da tam emin
> değilim Eskişehir'deki Hava Kuvvetleri ARGE'sine danışmanlık yapmış ve
> bu arada LP problemi ile ilgilenmiş. Ona doğrusal proglamlama probleminin
> ne olduğunu anlatmışlar. O da bir çok problemde uyguladığı sıfırdan
> başlayarak kurgulamadaki üstün yaratacılığını kullanarak LP problemi için
> bir çözüm
> bulmuş. Bu çözüm kayıp. Belki Gn Kur. Bşk. lığı veya Hava Kuvvetleri
> arşivlerinde mevcuttur. Herhalde Simplexin bulunduğu 1947 den sonradır
> çalışması  ama İnner Point algortitmalrının geliştirilmesinden önce
> olabilir.
>
> Cahit Hoca simplex ile ilgili bir makale veya kitap okumuş olamaz.
> Hatırlarım
> şunu söylerdi : "Ben hiç bir kitabı baştan sona okumadım. Biraz başlarım,
> sonra kendim devam ederim. Bir sure sonra bakarım kitapta nereye gelmişim
> diye !"
>
> Saygılarımla,
>
> Uluğ Çapar
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
> _______________________________________________
> Turkmath mailing list
> Turkmath at listweb.bilkent.edu.tr
> http://yunus.listweb.bilkent.edu.tr/cgi-bin/mailman/listinfo/turkmath
>
>
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://yunus.listweb.bilkent.edu.tr/pipermail/turkmath/attachments/20170214/c89305e4/attachment-0001.html>